Sztuka indyjskaW
Sztuka indyjska

Sztuka indyjska od zarania dziejów była przepojona wartościami religijnymi, stanowiącymi odzwierciedlenie idei i pojęć, których oddziaływanie przyczyniło się do powstania w kraju tym hinduizmu, dźinizmu i buddyzmu. Mieszkańców Indii cechowała niezwykle emocjonalna percepcja świata natury, a rzeźba była najpełniej rozwiniętą formą sztuki. Swoiste dla niej były obfite i wspaniale uformowane postaci stanowiące wyobrażenie życia organicznego.

ApsaraW
Apsara

Apsara – w mitologii indyjskiej boginki wody, mgieł i chmur. Mogły być istotami zarówno niebiańskimi (daiwika), jak i ziemskimi (laukika). W literaturze staroindyjskiej najbardziej znane apsary to m.in. Urwaśi, Menaka i Rambha.

Architektura hojsalskaW
Architektura hojsalska

Architektura hojsalska - styl w architekturze indyjskiej powstały pod rządami dynastii Hojsala pomiędzy XI a XIV w. n.e. z głównymi ośrodkami na terenie dzisiejszego stanu Karnataka. Świątynie budowano na planie gwiaździstym, z wieloma niezależnymi sanktuariami, każde z nich posiadało dach w formie piramidy. Zewnętrzne mury pokrywano w całości ciągami delikatnych rzeźb fryzowych. Podstawa dachu oparta na wspornikach o kobiecych kształtach zwanych madanika. Wnętrze opiera się na dużej ilości pierścieniowo żłobionych kolumn, często również dodatkowo pokrytych rzeźbami. Światło wpuszczają do środka ażurowe kamienne okna, zwane dźali.

Architektura indyjskaW
Architektura indyjska

Architektura indyjska – tradycja architektoniczna rozwijana na subkontynencie indyjskim od kilku tysięcy lat, posiadająca liczne odmiany regionalne.

Budda PurnimaW
Budda Purnima

Budda Purnima, Posąg Buddy w Hajdarabadzie, – monolityczny pomnik w formie statuy ku czci Buddy Księżycowego Światła (Purnima). Znajduje się w centrum Hajdarabadu, w stanie Telangana, w Indiach. Jest to obecnie najwyższy na świecie posąg-monolit Buddy, wykonany z jednego bloku skalnego.

Damarzyk mocnyW
Damarzyk mocny

Damarzyk mocny, sal – wysokie drzewo z rodziny dwuskrzydłowatych (Dipterocarpaceae) występujące głównie na południowych zboczach Himalajów. Na obszarze występowania często dominuje w lasach. Osiąga wysokość do 35 m. Na suchych obszarach zrzuca liście w okresie od lutego do kwietnia, w regionach bardziej wilgotnych drzewo wiecznie zielone. Drobne białawe kwiaty, okres kwitnienia: kwiecień-maj.

HalebiduW
Halebidu

Halebidu – miasto w dystrykcie Hassan (dystrykt) w indyjskim stanie Karnataka. Halebidu był w od początku dwunastego wieku do 1342 roku stolicą państwa Hojsalów. W mieście założonym ok. 1000 roku przez króla sala Hojsala zachowały się jedne z najciekawszych zabytków architektury z tego okresu.

HariharaW
Harihara

Harihara, Hari-Hara – synkretyczne bóstwo hinduistyczne, będące połączeniem Wisznu i Śiwy, łączące odrębne zazwyczaj tradycje wisznuizmu i śiwaizmu. Hari odnosi się do Wisznu, Hara do Śiwy.

HaweliW
Haweli

Haweli, haveli urdu: حویلی, hindi: हवेली) - typ rezydencji arystokracji radżpuckiej i kupców marwarskich, występujących zwłaszcza w Radżastanie w północnych Indiach. Niektóre z najbardziej znanych haweli, ozdobione często freskami, są obecnie udostępnione do zwiedzania. Haveli w Pakistanie i północnych Indiach zbudowane są najczęściej w stylu muzułmańskim, z wewnętrznym patio, niekiedy również z fontanną. Wiele haweli w stylu mogolskim zachowało się również w starej części Lahore i Delhi.

JaksziniW
Jakszini

Jakszini, jakszi – klasa przyjaznych boginek w mitologii indyjskiej. Jakszini są żeńskimi odpowiednikami jakszów, razem z nimi występując w orszaku Kubery, boga bogactwa. Podobnie jak jakszowie, opiekują się ukrytymi skarbami. Jakszi związane są z kultem przyrody i płodności, dotknięciem dłonią lub stopą drzewa mogą sprawić, że zakwitnie i wyda owoce.

JakszowieW
Jakszowie

Jaksza – klasa bóstw w mitologii indyjskiej, reprezentujących siły przyrody. Pojmowane zazwyczaj jako duchy lasów i gór. Żeński odpowiednik jakszy to jakszini.

MakaraW
Makara

Makara – w mitologii indyjskiej stwór wodny przedstawiany z paszczą krokodyla i ogonem ryby lub jako półsłoń-półryba. Może mieć cztery bądź dwie łapy. W ikonografii hinduskiej często występuje jako wahana bóstw związanych z wodą, np. Gangi, bogini rzeki Ganges lub boga wód Waruny. Motyw makary jest często wykorzystywany jako element zdobniczy. W kalendarzu hinduskim makara jest odpowiednikiem znaku Koziorożca, stąd nazwa święta makar sankranti.

MehendiW
Mehendi

Mehendi, mehndi – popularny zwłaszcza w Indiach oraz krajach afrykańskich i azjatyckich zwyczaj dekorowania dłoni i stóp kobiety wzorem ze sproszkowanych liści henny. Stanowi bardzo popularny element hinduskiej ceremonii ślubnej, czerwonawy kolor henny ma przynieść szczęście w małżeństwie. W Indiach istnieje przesąd, że im ciemniejszy kolor mehendi panny młodej, tym szczęśliwsze będzie jej małżeństwo. Ozdabianie się henną ma miejsce również miejsce przy okazji świąt czy kobiecych spotkań. Wzory często przedstawiają ważne i symboliczne motywy, np. hinduistyczne bóstwa albo lampę w przypadku zdobień u muzułmanek związanych ze świętem Eid.

MithunaW
Mithuna

Mithuna – w sztuce indyjskiej przedstawienie pary osób, często jako stosunek seksualny, mające symbolizować zjednoczenie indywidualnej duszy z bóstwem, lub w tantryzmie – jedność Śiwy i Śakti. Setki takich wyobrażeń pokrywają ściany świątyń w Khadźuraho i Konarak. Stanowią również częsty temat w malarstwie indyjskim. W tantryzmie majthuna oznacza również stosunek seksualny jako praktykę religijną w ramach tzw. pańćamakara.

Nagowie (mitologia)W
Nagowie (mitologia)

Naga, Nagowie – w mitologii hinduskiej wężokształtne bóstwa wodne. Prawdopodobnie pochodzenia przedaryjskiego.

RangoliW
Rangoli

Rangoli – popularna w Indiach sztuka wizualna, dekoracja z kolorowych, małych elementów, najczęściej tworzona przed wejściem do domów. Użycie nietrwałych materiałów jest symbolem nietrwałości świata, określanej słowem maja. Rangoli stanowią również ważny element świąt hinduskich, zwłaszcza diwali.

Statua JednościW
Statua Jedności

Statua Jedności – pomnik w formie statuy ku czci Vallabhbhaia Patela, wicepremiera Indii i jednego z liderów hinduskiego ruchu niepodległościowego. Znajduje się na wyspie Sadhu, nad rzeką Narbada, w stanie Gudźarat, w Indiach.

Statua RównościW
Statua Równości

Statua Równości – pomnik w formie statuy ku czci Ramanudźy, hinduskiego filozofa, twórcy nurtu zwanego wiśisztadwajta. Znajduje się w pobliżu Hajdarabadu, w stanie Telangana, w Indiach. Jest to obecnie najwyższy na świecie posąg siedzący.

ŚalabhandźikaW
Śalabhandźika

Śalabhandźika – popularny motyw w starożytnej rzeźbie indyjskiej, przedstawienie nimfy jakszi stojącej pod drzewem w pełnej gracji pozie nazywanej tribhanga. Sanskrycka nazwa śalabhandźika znaczy "odłamująca gałązkę drzewa śala". Tego typu przedstawienia, zwane madanika, zazwyczaj wkomponowane są w obiekty architektoniczne, często występują w architekturze buddyjskiej, gdzie nawiązują do narodzin Buddy pod drzewem śala. Według tradycji podczas porodu matka Buddy chwyciła gałąź tego drzewa. Do najbardziej znanych należą nimfy wkomponowane w torany w Sańći.

ŚeszaW
Śesza

Śesza – w mitologii indyjskiej król Nagów (bóstw-węży), jeden z pierwszych stworzonych bytów. Słowo śesza znaczy dosłownie „pozostałość; to, co zostaje” – według mitów hinduskich, w czasie cyklicznego zniszczenia świata, tylko on pozostaje nietknięty, będąc jednocześnie zaczątkiem, z którego powstaje później nowy wszechświat. Alternatywne nazwy: Ananta (nieskończony), Anantaśesza, Śeszanaga, Adiśesza.

TribhangaW
Tribhanga

Tribhanga - konwencja w starożytnej sztuce indyjskiej, polegająca na ukazywaniu ciała ludzkiego w specyficznie wygiętej pozie. Sama nazwa dosłownie znaczy "trój-zgięcie" i dokładnie oddaje istotę tej maniery. Najczęściej stosowano tę konwencję w rzeźbach postaci kobiecych, jakszi, apsar i innych boginek.