46 Ołtarze (obraz)

Maestà – nastawa ołtarzowa, obustronnie malowana, o rozbudowanym programie, wykonana w latach 1308-11 przez włoskiego malarza Duccia di Buoninsegna, przeznaczona do ołtarza głównego katedry w Sienie.

Maria z Dzieciątkiem i świętymi – obraz ołtarzowy Rogiera van der Weydena, przykład niderlandzkiego malarstwa tablicowego.

Matka Boska z jaskółką, także Pala Ottoni – ołtarz włoskiego malarza renesansowego Carla Crivellego.

Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny – tryptyk ołtarzowy namalowany przez Hansa Memlinga w latach 1475-79 w technice olejnej na desce. Zamówienie zostało zrealizowane dla kościoła szpitala św. Jana. Treść obrazu miała wysławiać Maryję i patronów szpitala. Dzieło znajduje się obecnie w Muzeum Memlinga w Brugii.

Ołtarz Ansideich – obraz Rafaela z ok. 1505 roku. Obecnie znajduje się w zbiorach National Gallery w Londynie.

Tryptyk Bladelina - znany również jako Ołtarz z Middelburg, dzieło Rogiera van der Weydena, przykład niderlandzkiego malarstwa tablicowego doby późnego gotyku. Na obrazach został przedstawiony cykl scen mający związek z Narodzinami Chrystusa.

Ołtarz Eucharystii – znany także jako Ołtarz Najświętszego Sakramentu, Ołtarz Ostatniej Wieczerzy – przykład malarstwa tablicowego doby późnego gotyku w Niderlandach. Dzieło Dirka Boutsa wykonane w latach 1464-68 dla kościoła Św. Piotra w Lowanium, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego.

Ołtarz Gandawski lub Adoracja Mistycznego Baranka – złożony poliptyk tablicowy dużych rozmiarów, który początkowo był umieszczony w kaplicy Joosta Vijdta w katedrze św. Bawona w Gandawie, ale później ze względów bezpieczeństwa przeniesiono go w inne miejsce katedry. Zamówiony przez zamożnego kupca i finansistę Joosta Vijdta, wykonany przez Huberta i Jana van Eycków, ukończony w 1432. Głównym tematem dzieła jest odkupienie ludzkości przez ofiarę Chrystusa.

Ołtarz główny katedry Najświętszej Marii Panny we Fryburgu Bryzgowijskim – poliptyk namalowany przez Hansa Baldunga między 1512 a 1516 dla katedry we Fryburgu Bryzgowijskim.

Ołtarz główny w kościele Świętych Jana Chrzciciela i Marcina w Schwabach – późnogotyckie retabulum ołtarzowe w formie poliptyku. Znajduje się we wschodniej części prezbiterium kościoła farnego w Schwabach w Środkowej Frankonii. Autorami retabulum prawdopodobnie są Wit Stwosz i Michael Wolgemut (malowidła).

Ołtarz Jabacha – ołtarz namalowany przez Albrechta Dürera ok. 1503–1505.

Ołtarz Jerozolimski – gotyckie retabulum ołtarzowe, wykonane około 1495–1500 przez anonimowego malarza, przypuszczalnie dolnoreńskiego, zaznajomionego z malarstwem gdańskim, nadreńskim i niderlandzkim.

Ołtarz Koronacji Najświętszej Marii Panny – późnogotyckie retabulum ołtarza głównego, datowane na lata 1511-1517, przypisywane Mistrzowi Michałowi z Augsburga i jego warsztatowi. Znajduje się w prezbiterium Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. Dzieło waży trzy tony i ma pięć metrów wysokości.

Ołtarz Maryjny w Fröndenbergu – gotyckie retabulum ołtarzowe w kościele dawnego opactwa Cysterek w westfalskim Fröndenbergu, datowane na lata około 1410-20. Retabulum jest cennym przykładem gotyckiego malarstwa tablicowego w kontekście średniowiecznej sztuki zakonów żeńskich. Nieznane jest autorstwo dzieła; utożsamiane jest z anonimowym Mistrzem Ołtarza w Fröndenbergu, artyście działającym w kręgu Konrada von Soest.

Ołtarz Najświętszej Marii Panny (obraz Konrada von Soest)

Ołtarz Najświętszej Marii Panny – dzieło Konrada von Soest namalowane w 1420, przykład gotyckiego malarstwa tablicowego. Obok ołtarza z Bad Wildungen najważniejsze dzieło westfalskiego artysty. Od strony stylistycznej dzieło to stanowi przykład stylu panującego w malarstwie przełomu XIV i XV w. zwanego stylem pięknem lub dworskim. Tryptyk ten jest retabulum ołtarza głównego w kościele Mariackim w Dortmundzie.

Ołtarz Oddich – obraz ołtarzowy wykonany przez Rafaela Santiego, znajdujący się obecnie w zbiorach Pinakoteki Watykańskiej. Wykonany w 1503 roku na zamówienie Alessandry degli Oddi.

Ołtarz Paumgartnerów – dzieło Albrechta Dürera, malarza niemieckiego gotyku i renesansu. W obecnej postaci zostało namalowane w trzech fazach; skrzydła boczne w roku 1498, część środkowa po roku 1503, zaś modlące grupy postaci fundatorów w XVII wieku. Tryptyk pełnił funkcję retabulum ołtarzowego dla kościoła Św. Katarzyny w Norymberdze. Zleceniodawcami byli bracia Stefan i Lukas Paumgartnerowie, od których wywodzi się nazwa dzieła. Zamówienie i ofiarowanie tryptyku kościołowi Św. Katarzyny prawdopodobnie było dziękczynieniem za szczęśliwy powrót Stephana Paumgartnera z pielgrzymki do Jerozolimy w roku 1498. Zakupiony w 1613 r. przez Maksymiliana I Bawarskiego, odtąd był w posiadaniu książąt Bawarii. Obecnie prezentowane jest w Starej Pinakotece w Monachium.

Ołtarz Rodziny Marii – późnogotyckie retabulum ołtarzowe pochodzące najprawdopodobniej z niezachowanego do dziś kościoła św. Achacego w Kolonii wchodzącego niegdyś w skład konwentu sióstr Dominikanek. Namalowane około 1505–10, przez anonimowego artystę określonego jako Mistrz Rodziny Marii Młodszy. Obecnie w zbiorach kolońskiego Wallraf-Richartz-Museum. Cenny przykład gotyckiego malarstwa tablicowego zdradzający wpływy dzieł namalowanych przez przedstawicieli młodszej generacji prymitywistów niderlandzkich działających na przełomie XV i XVI wieku.

Ołtarz Rodziny Marii – gotyckie retabulum ołtarzowe pochodzące najprawdopodobniej z kaplicy nie zachowanego do dziś Szpitala Świętego Heriberta w Kolonii-Deutz. Namalowane pomiędzy 1410-1440, przez anonimowego artystę określonego jako Mistrz Rodziny Marii Starszy. Obecnie w zbiorach kolońskiego Wallraf-Richartz-Museum. Cenny przykład malarstwa tablicowego o cechach stylu pięknego – zjawiska artystycznego w sztuce gotyckiej na przełomie XIV i XV wieku.

Ołtarz Siedmiu Sakramentów - przykład późnogotyckiego malarstwa tablicowego w Niderlandach, dzieło jednego z głównych reprezentantów gotyckiego realizmu - Rogiera van der Weyden. Obecnie znajduje się w zbiorach Królewskiego Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii.

Ołtarz św. Katarzyny – tryptyk niemieckiego malarza Lucasa Cranacha Starszego, znajdujący się obecnie w Państwowych Zbiorach Sztuki w Dreźnie.

Ołtarz Świętego Tomasza Becketa – przykład gotyckiego malarstwa tablicowego. Najważniejsze z zachowanych dzieł Brata Francke – artysty działającego w Hamburgu, jednego z przedstawicieli nurtu artystycznego obejmującego sztuki plastyczne w okresie przełomu XIV i XV stulecia – stylu pięknego. Znajduje się w zbiorach sztuki średniowiecznej w hamburskim Kunsthalle.

Ołtarz Świętej Barbary, znany także jako Poliptyk Świętej Barbary – gotyckie retabulum ołtarzowe pochodzące z kościoła Świętej Barbary we Wrocławiu. Namalowane w 1447 roku, według ostatnich badań łączone z twórczością Wilhelma Kalteysena z Akwizgranu i Mistrza Marcina. Do dziś zachował się jedynie korpus poliptyku, podzielony na trzy części i mieszczący główny obraz flankowany parami kwater ze scenami z życia świętej Barbary. Cenny przykład malarstwa tablicowego na Śląsku.

Ołtarz Świętej Kolumby – obraz olejny Rogiera van der Weydena, malarza reprezentującego późnogotyckie malarstwo tablicowe w Niderlandach.

Ołtarz Trzech Króli – znany również jako Ołtarz Patronów Miasta ponadto znany jest w literaturze niemieckiej jako Kölner Dombild – późnogotycki ołtarz, czołowe dzieło Stefana Lochnera znajdujące się w Katedrze pw. NMP i św. Piotra w Kolonii.

Ołtarz z Bad Wildungen – przykład gotyckiego malarstwa tablicowego. Jedno z najważniejszych z zachowanych dzieł Konrada von Soest – artysty działającego na terenie Westfalii - w Dortmundzie, jednego z przedstawicieli nurtu artystycznego obejmującego sztuki plastyczne w okresie przełomu XIV i XV stulecia – stylu pięknego. Znajduje się w kościele parafialnym w Bad Wildungen. Pełni on rolę ołtarza głównego tutejszego kościoła.

Ołtarz z Dijon – nastawa ołtarzowa w formie tryptyku, wykonana w latach 1392-97 na zamówienie Filipa III Śmiałego dla kartuzji w Champmol k. Dijon. Część centralna i skrzydła od wewnątrz dekorowane są rzeźbami Jacques'a de Baerze, a skrzydła od strony zewnętrznej – malowidłami Melchiora Broederlama. Ołtarz przechowywany jest obecnie w Musée des Beaux-Arts w Dijon.

Ołtarz z Isenheim – gotycko-renesansowe retabulum ołtarzowe, wykonane w latach 1506–1515 dla kościoła klasztornego Antonitów w Isenheim koło Colmaru w Alzacji (Francja). Jest to retabulum szafiaste złożone z korpusu z predellą oraz dwóch par skrzydeł. Ołtarz ten jest chef d'oeuvre Matthiasa Grünewalda, twórcy malowanych kwater i Niklausa von Hagenau, autora rzeźb korpusu ołtarza. Obecnie retabulum jest eksponowane w Musée d'Unterlinden w Colmarze.

Ołtarz z kościoła św. Piotra w Hamburgu – XIV-wieczny ołtarz z malowidłami Mistrza Bertrama, znajdujący się do 1900 r. w kościele św. Piotra w Hamburgu. Obecnie prezentowany jest w Kunsthalle.

Ołtarz z Ortenberga – przykład malarstwa tablicowego doby gotyku. Dzieło to zostało namalowane przez anonimowego artystę działającego na terenie dzisiejszej Hesji zwanego Mistrzem Ołtarza z Ortenberga.

Ołtarz z Trzeboni – czołowe dzieło gotyckiego malarstwa tablicowego w Czechach, a zarazem przykład kierunku artystycznego w sztuce gotyckiej zwanego "stylem pięknym". Wykonany ok. 1380 przez anonimowego artystę znanego w literaturze jako Mistrz Ołtarza z Trzeboni. Pierwotnie wykonany dla kościoła św. Idziego w Trzeboni, obecnie zachowane trzy kwatery stanowią eksponaty w Galerii Narodowej w Pradze.

Ołtarz z Wurzach – przykład gotyckiego malarstwa tablicowego. Najważniejsze z zachowanych dzieł malarstwa Hansa Multschera – artysty działającego w Ulm stolicy Szwabii, jednego z pierwszych przedstawicieli nurtu artystycznego obejmującego sztuki plastyczne XV stulecia – stylu łamanego. Nazwa dzieła wywodzi się od miejscowości Bad Wurzach w Szwabii. Obecnie znajduje się w zbiorach dawnego malarstwa niemieckiego w Gemäldegalerie w Berlinie.

Poliptyk delle Grazie – dzieło namalowane przez włoskiego malarza Vincenzo Foppa. Obecnie poliptyk przechowywany jest w Pinakotece Brera w Mediolanie.

Poliptyk Grudziądzki – późnogotycka malowana nastawa ołtarzowa pochodząca z kaplicy zamku krzyżackiego w Grudziądzu. Obecnie znajduje się w Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego w Warszawie.

Poliptyk Roverella – nieistniejący w całości poliptyk autorstwa włoskiego malarza renesansowego (Quattrocento) Cosmy Tury.

Poliptyk z Porto San Giorgio − nastawa ołtarzowa wykonana przez włoskiego malarza renesansowego Carla Crivellego dla Kościoła św. Jerzego w Porto San Giorgio w 1470. Części składowe dzieła znajdują się w różnych muzeach europejskich i amerykańskich, m.in. w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Poliptyk z Valle Romita – dzieło namalowane przez włoskiego malarza Gentile da Fabriano na początku XV wieku. Obecnie poliptyk przechowywany jest w Pinakotece Brera w Mediolanie.

Poliptyk ze św. Łukaszem – poliptyk włoskiego malarza Andrei Mantegni, namalowany w latach 1453–1454.

Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem – gotyckie retabulum ołtarzowe wykonane przez nieznanych mistrzów około roku 1480 dla wrocławskiego kościoła farnego pw. Świętej Elżbiety. Po 1945 roku retabulum zostało przeniesione do warszawskiego Muzeum Narodowego. Swoją nazwę zawdzięcza rzeźbionej scenie części środkowej ołtarza, gdzie ukazane jest Zwiastowanie w którym przy Marii przedstawiono jednorożca. Cenny przykład gotyckiej rzeźby i malarstwa na Śląsku.

Przemienienie Pańskie (1516–1520) – obraz autorstwa Rafaela przedstawiający Przemienienie Chrystusa na Taborze. Obecnie znajduje się w Pinakotetece Watykańskiej.

Sąd Ostateczny – dzieło sztuki ołtarzowej namalowane przez Rogiera van der Weydena, przykład późnogotyckiego malarstwa tablicowego w Niderlandach. Znajduje się w Hôtel-Dieu, historycznym hospicjum w Beaune (Francja).

Tryptyk bodzentyński – gotycki tryptyk ukończony ok. 1508 przez krakowski warsztat Marcina Czarnego. Ufundowany przez biskupa Jana Konarskiego, znajduje się w kościele parafialnym Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława Biskupa w Bodzentynie.

Tryptyk z Kobylina – wczesnorenesansowe retabulum ołtarzowe wykonane temperą na drewnie lipowym na początku XVI wieku w Krakowie.

Tryptyk Portinarich – ołtarz Hugona van der Goesa, wykonany w technice olejnej na desce. Tryptyk został zamówiony przez bankiera Medyceuszy Tommasa Portinariego dla kościoła szpitalnego San Egidio, położonego na terenie szpitala Santa Maria Nuova we Florencji. Dzieło namalowane zostało w Brugii ok. 1475 r., przetransportowane do Florencji w 1483 (?) i umieszczone w szpitalnym kościele, a w 1900 przeniesione do Galerii Uffizi. Szerokość centralnej sceny wynosi 304 cm, a szerokość każdego skrzydła – 141 cm.

Tryptyk z Trzebuni – gotycki ołtarz w formie tryptyku autorstwa anonimowego malarza, z którego do dnia dzisiejszego zachowały się dwa boczne skrzydła, przedstawiające świętą i świętego. Obrazy wykonane są na drewnie lipowym pokrytym podkładem klejowym w technice temperowej ze złoceniami. Awersy są dobrze zachowane, rewersy – bardzo uszkodzone.

Wniebowzięcie Marii z Warty – późnogotycki obraz z kościoła Bernardynów w Warcie, niegdyś centralna część retabulum ołtarzowego.