58 Pomieszczenia

Pomieszczenie – wydzielona przegrodami budowlanymi przestrzeń w zakresie budynku.

Alkierz – narożnik, zwykle na rzucie kwadratu lub prostokąta, wyraźnie występujący z bryły budynku, z odrębnym dachem, niekiedy wyższy od korpusu głównego i wówczas zwany wieżą alkierzową.

Alkowa – wydzielona część izby, pokoju, najczęściej w formie wnęki bez okien, przeznaczona na sypialnię.

Antresola (półpiętro) – pomieszczenie jedno- lub kilkupokojowe, wydzielone z przestrzeni parteru, piętra budynku mieszkalnego lub hali przemysłowej. Nie stanowi osobnej kondygnacji.

Apadana – paradna sala audiencyjna w królewskich pałacach achemenidzkich w Iranie; najlepiej znana jest apadana zbudowana przez Kserksesa I w Persepolis; była to kwadratowa sala o boku 62,5 m, z licznymi kolumnami, przykryta drewnianym stropem; z trzech stron otaczał ją portyk o podwójnej kolumnadzie.

Atelier [fr. wym. atelje] – pomieszczenie lub zespół pomieszczeń, stanowiących miejsce pracy twórczej artysty, dostosowanych do jego indywidualnych upodobań i charakteru wykonywanej profesji. Często pomieszczenie z dużymi oknami, czasem doświetlone przez dach, albo wręcz odwrotnie - zaciemnione.

Audytorium, sala wykładowa – sala wykładowa, odczytowa z zasady o amfiteatralnym układzie miejsc dla słuchaczy lub ogół słuchaczy zgromadzonych na wykładzie, odczycie, koncercie.

Bania – rosyjska odmiana sauny. Poza funkcją higieniczną jest ona także miejscem zbiorowych kąpieli będących formą wspólnego spędzania czasu. W dawnej obyczajowości chłopskiej koedukacyjne kąpiele w bani dawały okazję do bliższego poznania się przyszłych małżonków. Bania jest też motywem wierzeń ludowych, jako miejsce, w którym mogło dochodzić do kontaktu człowieka z duchem opiekuńczym Domownikiem. Często bania ulokowana jest nad rzeką lub jeziorem, co ułatwia kąpiele w zimnej wodzie po wyjściu z niej.

Biuro – miejsce pracy pracowników administracyjnych instytucji lub firmy albo administracyjna instytucja, wykonująca właściwe sobie prace urzędnicze.

Buduar – wytwornie umeblowany i wykwintnie ozdobiony, niewielki pokój zajmowany przez panią domu.

Ciemnia fotograficzna – miejsce służące do obróbki chemicznej materiałów fotograficznych: negatywów, pozytywów, zwanych inaczej odbitką, i diapozytywów w procesie wywołania tych materiałów w fotografii tradycyjnej. W ciemni wywoływane są także duże klisze fotograficzne używane m.in. w fotografii rentgenowskiej.

Pomieszczenie czyste – rodzaj pomieszczenia o kontrolowanych parametrach środowiskowych, w szczególności zanieczyszczeń typu: pył, kurz, bakterie, opary chemiczne itp.

Foyer – duże i rozległe pomieszczenie w budynku teatru, opery, filharmonii, hali widowiskowej, kina itp., przylegające do widowni sali widowiskowej lub koncertowej, przeznaczone dla widzów do odpoczynku oraz spotkań towarzyskich, wykorzystywane przed rozpoczęciem spektaklu oraz w trakcie jego antraktów (przerw), ale bywa również miejscem uroczystości po zakończeniu spektaklu.

Gabinet luster – pomieszczenie w lunaparku, w którym umieszczone są lustra zniekształcające ludzkie postacie.

Garaż – samodzielny obiekt budowlany lub część innego obiektu, przeznaczony do przechowywania i niezawodowej obsługi pojazdów mechanicznych.

Garderoba – pomieszczenie przeznaczone do przechowywania odzieży (komora). Obecnie powszechne w domach jednorodzinnych. W przypadku połączenia z sypialnią, przeznaczone także do wykonywania zabiegów toaletowych, ubierania się, czesania (gotowalnia). W teatrach – pomieszczenie, w którym aktorzy przygotowują się do występu na scenie

Hala – duże, przestronne pomieszczenie albo budynek o podziale nawowym, zwykle jednokondygnacyjny. W zależności od przeznaczenia może pełnić różne funkcje.

Hammam – łaźnia lub sauna turecka.

Harcówka − na ogół pomieszczenie, zazwyczaj w budynku szkoły, parafii lub np. piwnicy budynku mieszkalnego, przystosowane do potrzeb zbiórek harcerskich zastępów, drużyny lub szczepu.

Hol – duży reprezentacyjny przedpokój, poczekalnia, sala w hotelach, restauracjach, kinach, teatrach, również w mieszkaniach, domach, willach. Centralny węzeł komunikacyjny w budynkach.

Infirmeria – sala przeznaczona dla chorych w budynkach zamieszkiwanych przez duże grupy osób. W okresie średniowiecza infirmeria umieszczona przy klasztorze pełniła nie tylko rolę szpitala, ale też przytułku dla ludzi starych i ubogich.

Izba – pierwotnie nazwa komórki, łaźni; niegdyś oznaczała całą chatę składającej się z jednej izby. Z czasem zaczęto określać mianem izby każde pomieszczenie mieszkalne w wiejskim domu; współcześnie – pomieszczenie, które w lokalu mieszkalnym spełnia zdefiniowane na potrzeby GUS warunki.

Jadalnia, in. pokój stołowy – pomieszczenie służące do spożywania posiłków. Obecnie jest zazwyczaj zlokalizowana w pobliżu kuchni w celu ułatwienia serwowania posiłków, jednakże od średniowiecza znajdowała się nieraz w znacznej odległości, nawet na różnych piętrach. Umeblowanie historycznych jadalni składało się z dużego stołu jadalnianego, krzeseł oraz niekiedy kredensu lub dresuaru.

Kasa – stanowisko (miejsce) wyznaczone i odpowiednio przygotowane w celu przechowywania, przyjmowania i wydawania pieniędzy w placówkach prowadzących działalność gospodarczą. Zazwyczaj są to specjalnie przygotowane boksy lub pomieszczenia, często odpowiednio zabezpieczone przed napadem, kradzieżą lub włamaniem, obsługiwane przez kasjera, zwykle wyposażone w elektroniczne urządzenia kasowe i alarmowe.

Klatka schodowa – pomieszczenie przeznaczone dla schodów, wydzielone ścianami z budynku lub dobudowane w postaci dobudówki, wieży.

Komora bezodbiciowa – pomieszczenie ekranowane elektromagnetycznie, którego ściany, sufit i podłoga pokryte są materiałem pochłaniającym energię elektromagnetyczną, wykorzystywane do pomiarów pola elektromagnetycznego i badań odporności na pole elektromagnetyczne. Zadaniem takiej komory jest symulacja wolnej przestrzeni z tą różnicą, że temperatura szumowa ścian komory jest określona oraz że komora izoluje całkowicie od zewnętrznych pól elektromagnetycznych.

Korytarz – początkowo długa, wąska sień, z której można było przejść do innych pomieszczeń. Korytarz występował w klasztorach, zamkach, pałacach, gdzie często miał bogatą oprawę architektoniczna. Obecnie, pomieszczenie komunikacyjno-użytkowe, łączące ze sobą pomieszczenia wewnątrz budynku lub mieszkania.

Kredens – mebel przeznaczony do przechowywania naczyń i innego wyposażenia stołowego; również osobne pomieszczenie przeznaczone do tego celu i dla osób usługujących przy stole.

Krypta – przesklepione pomieszczenie znajdujące się pod posadzką kościoła, pierwotnie służące do przechowywania relikwii, później coraz większe, służyło jako miejsce pochówków. W kryptach chowano dostojników kościelnych, władców lub ważne osoby świeckie. W starożytności kryptą nazywano podziemny, sklepiony korytarz lub salę, w okresie starochrześcijańskim – pomieszczenie w katakumbach, gdzie znajdował się grób świętego.

Kuchnia – osobne pomieszczenie lub część pomieszczenia o charakterze pomocniczym, służące do przygotowywania potraw. W kuchni, oprócz wykonywania czynności służących do przygotowywania posiłków, myje się również naczynia po ich spożyciu. Na Zachodzie w typowo wyposażonej kuchni znajdują się następujące urządzenia kuchenne: kuchenka z piekarnikiem, elektryczny okap kuchenny, zlewozmywak i chłodziarka z zamrażarką. Wiele kuchni jest również wyposażonych w kuchenki mikrofalowe i zmywarki do naczyń.

Lochy – podziemna część zamku służąca zwłaszcza w czasach pokoju jako więzienie. Jako że znajdowała się zazwyczaj pod głównym zamkiem była jednocześnie najbezpieczniejszym miejscem, dlatego w okresie wojny miała charakter obronny.

Loża – małe, kilku-, kilkunastoosobowe pomieszczenie wyodrębnione w teatrach, salach widowiskowych, na stadionach. Także półotwarta empora lub ganek.

Łazienka – pomieszczenie o charakterze sanitarnym, służące do wykonywania czynności związanych z utrzymaniem higieny osobistej, wymagających użycia wody. W łazience można się umyć, wykąpać, wziąć prysznic. Jest zwykle jednym z pomieszczeń wchodzących w skład lokalu mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, pokoju hotelowego, oraz stanowi niezbędny element każdego miejsca publicznego.

Mansarda – pomieszczenie mieszkalne znajdujące się w kondygnacji strychowej, wydzielone z niej ścianami, które przenikając przez połać dachu formują nadbudowę nad koronującym gzymsem budynku.

Palarnia – według definicji Komisji Zdrowia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej: "wyodrębnione konstrukcyjnie od innych pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych pomieszczenie, odpowiednio oznaczone, służące wyłącznie do palenia tytoniu zaopatrzone w wywiewną wentylację mechaniczną lub system filtracyjny w taki sposób, aby dym tytoniowy nie przenikał na zewnątrz".

Poddasze – najwyższa kondygnacja usytuowana pod dachem.

Priest hole – określenie kryjówek budowanych w Anglii w XVI i XVII wieku w domach należących do rodzin, które pozostały przy katolicyzmie wbrew prawu państwowemu, wymagającemu przyjęcia zwierzchnictwa króla/królowej nad Kościołem w Anglii. W większości były to domy szlacheckie na wsi. Kryjówki te służyły działającym w podziemiu księżom katolickim za schronienie w razie rewizji domowej, dokonywanej przez śledczych królewskich. Za Henryka VIII, a potem królowej Elżbiety I, bycie księdzem na terenie Zjednoczonego Królestwa było jednoznaczne z popełnieniem zdrady stanu, za którą wymierzano karę powieszenia, otwarcia wnętrzności i poćwiartowania. Dzięki dobrze zamaskowanej kryjówce duchowny mógł przeczekać przeszukiwanie domu, dokonywane zazwyczaj przy pomocy zawodowych murarzy i cieśli. Przeszukiwanie trwało nieraz kilka dni. Czasem ze schowka można było wyjść tunelem, który kończył się daleko od domu.

Przebieralnia – specjalnie wydzielone pomieszczenie, w którym można w odosobnieniu przebrać się w odpowiedni strój. Można je spotkać w miejscach wymagających zmiany ubrania, takich jak pływalnie czy plaże. Mogą być podzielone na damskie i męskie lub koedukacyjne.

Przedpokój – pomieszczenie z podstawową funkcją komunikacyjną podobnie jak korytarz. Od korytarza różni się proporcjami: przedpokój powinien posiadać kształt kwadratu lub prostokąta, rzadziej nieregularny np. w kształcie litery "L".

Przymierzalnia – niewielkie pomieszczenie w sklepie odzieżowym służące do przymierzania części garderoby. Przymierzalnie wyposażone są zwykle w lustra do przeglądania się, kotarę lub drzwi, oświetlenie, wieszaki na ubrania, czasem także miejsce do siedzenia.

Refektarz – w budynkach klasztornych, seminariach duchownych duże pomieszczenie służące jako jadalnia, charakterystyczne zwłaszcza dla klasztorów średniowiecznych.

Rozdzielnia – stacja rozdzielcza, wyodrębniona część stacji elektroenergetycznej lub autonomiczny fragment sieci elektroenergetycznej, w którym następuje rozdział energii elektrycznej bez zmiany napięcia.

Sala – duże, najczęściej reprezentacyjne pomieszczenie w budownictwie świeckim.

Sala balowa – duże pomieszczenie, w którym odbywają się imprezy taneczne (bale). Dawniej bale odbywały się w prywatnych rezydencjach. Większość pałaców, dużych dworów i willi posiadało jedną lub kilka sal balowych. W mniejszych dworach i budynkach miejskich role sali balowej pełniła np. bawialnia lub salon.

Sala tortur – wydzielone pomieszczenie, w którym przeprowadzano tortury, ewentualnie połączone z przesłuchaniem osoby torturowanej. Pomieszczenie takie zazwyczaj było budowane w sposób zapewniający izolację akustyczną, nierzadko poniżej poziomu gruntu i wyposażone w różnego rodzaju narzędzia tortur. Osobą zadającą tortury w sali tortur był zazwyczaj kat.

Salon – duże, najczęściej reprezentacyjne pomieszczenie w budownictwie świeckim, zwykle większe od pozostałych w danej budowli lub budynku, lecz mniejsze od sali.

Sauna – pomieszczenie, w którym panuje wysoka temperatura i wysoka lub niska wilgotność, w którym spędza się od kilku do kilkunastu minut. Pobyt w saunie ma właściwości poprawiające krążenie. Po pobycie w saunie bierze się zwykle kąpiel w chłodnej wodzie. Sauna najpopularniejsza jest w Finlandii, Estonii, Łotwie, Litwie, a także w Rosji (bania), odgrywa w tych krajach ważną rolę społeczną. Sauny były budowane przez Słowian i ludy ugrofińskie od niepamiętnych czasów.

Serwerownia – wydzielone pomieszczenie będące środowiskiem pracy komputerów pełniących rolę serwerów, a także aktywnych i pasywnych elementów sieci komputerowych. Urządzenia te są umieszczane najczęściej w szafach stelażowych wewnątrz serwerowni.

Spiżarnia – pomieszczenie, w którym przechowuje się żywność i potrawy do spożycia. Do przechowywania żywności służą półki lub regały, a do ochrony przed szkodnikami skrzynki, kosze, kamionki do owoców i warzyw. W spiżarniach przechowuje się np. smalec i masło, zakonserwowane przetwory, mięso i mleko, soki owocowe, jajka, chleb, wysuszone grzyby i inne produkty. Wcześniej w komorach wędzono produkty do codziennego spożytku, wieszano je prawie przy suficie pomieszczenia. Wędzono np. szynkę, kiełbasę, boczek lub dziczyznę. Nie bez powodu wieszano mięso tak wysoko, po pierwsze chciano, żeby kiełbasa i szynka zachowały się w dobrym stanie, po drugie utrudniało to dostęp szkodnikom takim, jak myszy i szczury.

Stołówka – miejsce spożywania posiłków – sala jadalna zakładu żywienia zbiorowego lub określenie dla zakładu żywienia zbiorowego.

Sypialnia – pomieszczenie, w których mieszkańcy domu mogą spać lub odpoczywać. Pokój sypialny powinien posiadać co najmniej jedno łóżko.

Szatnia – miejsce, w którym można zostawić odzież wierzchnią. Szatnie można spotkać w szkołach, teatrach, kinach, salach gimnastycznych, basenach itp. W przypadku obiektów sportowych szatnia pełni rolę przebieralni – można się tam przebrać w strój gimnastyczny bądź kąpielowy i połączona jest z łazienką.

Ubikacja, toaleta, potocznie WC – pomieszczenie sanitarne, w którym człowiek załatwia swoje potrzeby fizjologiczne, jak: defekacja, mikcja lub wymioty. Obecnie w krajach rozwiniętych wchodzi w skład prawie każdego mieszkania jako osobne pomieszczenie lub będące częścią łazienki. W skład jego wyposażenia wchodzi: muszla klozetowa z sedesem, często osobna umywalka i – jeśli pomieszczenie jest dostatecznie obszerne – bidet.

Washitsu – „pokój, pomieszczenie w tradycyjnym stylu japońskim”.

Westybul – obszerny, reprezentacyjny przedpokój, przedsionek przy wejściu do pałacu, rezydencji, stanowiący połączenie głównego wejścia z innymi pomieszczeniami i mieszczący schody paradne.

Woliera – pomieszczenie lub jego zabudowana i odgrodzona część, w której przebywają ptaki. Musi być na tyle duża, aby mogły one w niej swobodnie latać. Należy również zamontować konary oraz sznury i inne przedmioty imitujące naturalne środowisko. Spotykane w ogrodach zoologicznych lub na terenach prywatnych.

Wychodek – ogólna nazwa pomieszczenia sanitarnego przeznaczonego dla ludzi do usuwania kału (defekacja) i wydalania moczu.

Zakrystia – boczne pomieszczenie sakralne występujące w świątyniach chrześcijańskich, umieszczane najczęściej z północnej lub południowej strony prezbiterium i połączone z nim wejściem.