10 Nubia

Nubia – kraina historyczna w północno-wschodniej Afryce obejmująca środkowy bieg Nilu pomiędzy Asuanem a Chartumem, obecnie na terenie południowego Egiptu i północnego Sudanu.

Alodia, zwana także Alwą – najbardziej wysunięte na południe królestwo chrześcijańskiej Nubii, na które składały się także królestwa Makuria i Nobatia. Jako ostatnia uległa islamskiemu podbojowi, co miało miejsce w 1504 roku. Większość dziejów tego państwa jest wciąż nieznana, mimo iż istniało ono setki lat. Dokładny przedział czasowy jest jak na razie nieokreślony z powodu niemożności ustalenia początków państwa. Podobny problem istnieje w kwestii terytoriów, które obejmowało. Wiadomo, że Alodia rozciągała się od VI katarakty do Błękitnego Nilu. Jednakże dokładny przebieg i zmiany granic w toku wydarzeń są kwestią dyskusyjną, przypuszcza się jednak, że w pewnych okresach królestwo to mogło kontrolować znaczne tereny i przez to być liczącym się graczem politycznym tego rejonu. Wydaje się, że władcy rezydowali w mieście Soba, położonym w pobliżu dzisiejszego Chartumu.

Buhen – starożytne miasto w Nubii, w pobliżu II Katarakty na Nilu, na terytorium dzisiejszego pn. Sudanu. Najstarsze zabytki pochodzą z okresu IV dynastii. Na początku XII dynastii powstała tam potężna twierdza obronna, strzegąca południowych granic Egiptu. Twierdzę o wymiarach 147 x 90 m otaczał mur z cegieł o wysokości 10-11 m i szerokości do 5 m. Wzdłuż muru wznosiły się baszty. Wewnątrz znajdowały się koszary, magazyny wojskowe oraz dzielnica mieszkalna. Po rozbudowie w czasach XVIII dynastii w twierdzy znalazły się także świątynie Hatszepsut i Totmesa III.

Faras – miejscowość w północnym Sudanie, na północ od II katarakty w pobliżu Wadi Halfa, obecnie zalana wodami jeziora Nasera.

Kerma - starożytne miasto nubijskie znajdujące się w środkowym biegu Nilu, nieco powyżej III Katarakty w dzisiejszym Sudanie. W starożytności była to stolica i siedziba władców Królestwa Kerma, ważny punkt na szlaku handlowym z północny na południe, przez Egipcjan nazywany był "Murami Amenemhata". Imperium Królestwa Kermańskiego w II Okresie Przejściowym sięgnęło do I katarakty. U schyłku XVII dynastii, władcy egipscy uważali Kermę za zagrożenie stąd wyprawy: Kamose, Ahmose, Amenhotepa I, Totmesa I, Totmesa II, Hatszepsut i Totmesa III. Miasto zniszczył faraon Totmes III, który podporządkował sobie Nubię i Kusz i rozszerzył Egipt aż do IV Katarakty.

Lista biskupów Faras – jeden z najważniejszych dokumentów odnalezionych przez polską misję archeologiczną w Faras, wypisany na tynku w niszy ściany wschodniej dawnego baptysterium katedry. Zawiera 27 imion. Podaje miesiąc śmierci biskupa oraz długość jego episkopatu. Najstarszą część listy datuje się na ok. 902 r. po Chr. Została ona sporządzona w części w języku greckim, w części w koptyjskim. W całości widać wyraźne wpływy staronubijskiej ortografii. Zabytek ten nie zachował się dobrze do naszych czasów, głównie z powodu wilgoci. Na podstawie Listy ustalono chronologię rozwoju malarstwa w Faras, co pomogło w ustalaniu dziejów malarstwa nubijskiego oraz koptyjskiego w okresie od początku VIII do końca XIII w.

Makuria – królestwo położone na terenach dzisiejszego północnego Sudanu i południowego Egiptu, początkowo ograniczone do terenów leżących wzdłuż Nilu od trzeciej katarakty do obszaru pomiędzy piątą a szóstą kataraktą, czyli na terenie Górnej Nubii. Makuria kontrolowała również szlaki handlowe, kopalnie oraz oazy na wschód i zachód od rzeki. Jej stolicą była Dongola, której nazwę czasami stosowano na określenie całego królestwa.

Nobatia albo Nobadia była najbardziej wysuniętym na północ królestwem chrześcijańskiej Nubii, a następnie częścią większego, nubijskiego Królestwa Makurii. W arabskich źródłach jest często określana jako al-Maris.

Rękopisy nubijskie – teksty o charakterze najczęściej biblijnym i obrzędowym spisywane w językach liturgicznych chrześcijaństwa nubijskiego.

Stara Dongola – stanowisko archeologiczne na terenie Sudanu, zlokalizowane na wschodnim brzegu Nilu, pomiędzy III a IV kataraktą, wczesnośredniowieczne miasto w Makurii, stolica zjednoczonego chrześcijańskiego królestwa Nubii.