Okres amarneńskiW
Okres amarneński

Okres amarneński – czas zaburzeń religijnych i politycznych w starożytnym Egipcie. Obejmował rządy kilku władców XVIII dynastii: Echnatona, Smenchkare, Tutanchamona i Aja.

Aj (faraon)W
Aj (faraon)

Aj – faraon, władca starożytnego Egiptu. Prawdopodobnie panował w latach 1323–1319 p.n.e. Był synem Jujego i Czuju, a więc bratem królowej Teje. Niektórzy badacze uważają go również za ojca Nefertiti. Zaliczany jest do grona władców XVIII dynastii.

AmarnaW
Amarna

Amarna – miejscowość nad środkowym biegiem Nilu, na jego wschodnim brzegu, około 320 km na południe od Kairu. Jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w Egipcie. Około 1358–1340 p.n.e. faraon – reformator religijny Amenhotep IV (Echnaton) — zbudował tu, na dziewiczej ziemi, stolicę swego państwa, a zarazem główny ośrodek nowej religii. Po śmierci Echnatona miasto opuszczono.

AnchesenamonW
Anchesenamon

Anchesenamon – przyrodnia siostra i zarazem żona faraona Tutanchamona. Była trzecią z sześciu córek Echnatona i królowej Nefertiti.

AziruW
Aziru

Aziru – władca Amurru, syn Abdi-Aszirty i kontynuator jego polityki. Dzięki korespondencji amarneńskiej jedna z lepiej udokumentowanych postaci późnej epoki brązu.

EchnatonW
Echnaton

Amenhotep IV, także Amenophis IV (Echnaton) – władca starożytnego Egiptu (faraon) z XVIII dynastii, syn Amenhotepa III i królowej Teje. Źródła podają rozbieżne daty jego urodzenia, objęcia rządów i śmierci, m.in: 1375–1358 p.n.e. lub 1379–1367–1350 p.n.e., lub 1351–1334 p.n.e. Jego główną żoną była Nefertiti, a inną Taduhepa. Do czasów śmierci Amenhotepa III ukazało się niewiele wzmianek na temat Amenhotepa IV, co stanowi jedną z zagadek tej postaci.

HoremhebW
Horemheb

Horemheb, także Haremhab, początkowo Paatonemheb – ostatni faraon XVIII dynastii, nie spokrewniony jednak ze swoimi poprzednikami ani następcami, mąż Amenii, a po jej śmierci Mutnedżmet, córki Aj i królowej Tiy II.

KijaW
Kija

Kija – drugorzędna żona faraona Echnatona z XVIII dynastii.

List z Tell el-Amarna (EA 23)W
List z Tell el-Amarna (EA 23)

List z Tell el-Amarna – jeden z 382 znanych dokumentów z korpusu tekstów amarneńskich odkrytych w 1887 roku w Tell el-Amarna w Egipcie i zawierających korespondencję dyplomatyczną faraonów Amenhotepa III i Echnatona.

Listy amarneńskieW
Listy amarneńskie

Listy amarneńskie, listy z Amarny – pozostałości archiwum korespondencji dyplomatycznej pomiędzy władcami Egiptu a ich wasalami i władcami niezależnymi z terenów Syropalestyny, Mezopotamii i Anatolii. Większość listów w tym archiwum datowana jest na XIV wiek p.n.e., a dokładnie na okres panowania faraonów egipskich Amenhotepa III i jego syna Amenhotepa IV, zwanego też Echnatonem.

MaketatonW
Maketaton

Maketaton – księżniczka amarneńska, druga z sześciu córek faraona Echnatona i królowej Nefertiti.

MeritatonW
Meritaton

Meritaton – egipska królowa z XVIII dynastii, najstarsza z sześciu córek Echnatona i Nefertiti, żona faraona Smenchkare.

Neferneferuaton (faraon)W
Neferneferuaton (faraon)

Anch(et)cheperure Neferneferuaton – kobieta-faraon władająca Egiptem u schyłku okresu amarneńskiego w czasach XVIII dynastii. Prawdopodobnie została królem pod koniec panowania Echnatona lub po jego śmierci. Najczęściej utożsamiana jest z królową Nefertiti lub Meritaton.

Neferneferuaton-TaszeritW
Neferneferuaton-Taszerit

Neferneferuaton-Taszerit – księżniczka amarneńska, czwarta z sześciu córek Echnatona i Nefertiti. Zdaniem niektórych badaczy to właśnie Neferneferuaton-Taszerit była tajemniczym współrządcą o imieniu Anchcheperure Neferneferuaton, z którym Echnaton dzielił władzę w ostatnich latach swojego panowania.

NeferneferureW
Neferneferure

Neferneferure – księżniczka amarneńska, piąta z sześciu córek faraona Echnatona i królowej Nefertiti.

NefertitiW
Nefertiti

Neferneferuaton-Nefertiti – żona faraona Echnatona z XVIII dynastii, w latach 1334 - 1332 p.n.e. prawdopodobnie faraon Egiptu.

Reforma amarneńskaW
Reforma amarneńska

Reforma amarneńska – ogół wydarzeń politycznych, społecznych i gospodarczych w starożytnym Egipcie związanych z wprowadzeniem przez Amenhotepa IV (Echnatona) własnej religii monoteistycznej i zakazaniem praktykowania dotychczasowych wierzeń.

RibaddiW
Ribaddi

Ribaddi – władca miasta Gebal z czasów panowania faraonów XVIII dynastii Amenhotepa III i Echnatona Znany z tabliczek glinianych zwanych listami z Amarna, bogatej korespondencji dyplomatycznej spisanej pismem klinowym głównie w języku akkadyjskim, odnalezionej w XIX wieku w ruinach tymczasowej stolicy Echnatona w Amarna.

SetepenreW
Setepenre

Setepenre – egipska księżniczka z XVIII dynastii Nowego Państwa, najmłodsza z sześciu córek Echnatona i Nefertiti.

SmenchkareW
Smenchkare

Smenchkare – faraon – władca starożytnego Egiptu z XVIII dynastii, z okresu Nowego Państwa.

TaduhepaW
Taduhepa

Taduhepa – mitannijska księżniczka, córka króla Tuszratty i jego żony, królowej Juni, żona faraona Amenhotepa III, a później Echnatona, najprawdopodobniej była tą samą osobą, co Kija, a więc być może była także matką faraona Tutanchamona.

TalatatW
Talatat

Talatat - nazwa pochodzi od arabskiego słowa talata, oznaczającego trzy, a do oficjalnej terminologii egiptologicznej została wprowadzona przez francuskiego archeologa Henriego Chevriera. Są to pokryte tekstami i malowidłami piaskowcowe bloki o wymiarach 52 x 26 x 24 cm, które zostały wykorzystane do wzniesienia zespołu budowli poświęconych kultowi Atona w Karnaku, w okresie panowania faraona Echnatona. Podobnych, lecz nieco mniejszych bloków, użyto do budowy świątyń w nowej stolicy Egiptu – Achetaton. Nazwę zawdzięczają swoim charakterystycznym wymiarom - szerokość każdego z nich jest równa potrójnej rozpiętości dłoni. Te stosunkowo małe bloczki można było łatwo wycinać ze złoża i transportować. Używano ich jak cegieł, co pozwalało na szybkie wznoszenie budowli. To właśnie niewielkie rozmiary uchroniły je przed zniszczeniem. Zostały użyte jako wypełnisko późniejszych budowli. Tysiące talatat znaleziono we wnętrzu pylonów II i IX w Karnaku, wzniesionych w czasie panowania Horemheba. Spomiędzy ścian tamtejszych świątyń wyciągnięto ponad 35 tysięcy inskrybowanych bloczków, tworzących trójwymiarowe puzzle.

Teje (królowa)W
Teje (królowa)

Teje, Tii, Teye, Tiji – Wielka Małżonka Królewska, główna żona faraona Amenhotepa III.

TutanchamonW
Tutanchamon

Tutanchamon, pierwotnie Tutanchaton – w latach 1333–1323 p.n.e. faraon XVIII dynastii.