40 Historia Indonezji

Między VIII a XIII wiekiem n.e. na terytorium Indonezji znajdowały się 4 silne państwa: Śriwidźaja, Mataram, Kediri i Majapahit. Od XIV w. zaczęli się osiedlać kupcy arabscy. Od początku XVII wieku wyspy obecnej Indonezji były kolonizowane przez Europejczyków - przede wszystkim Holendrów, związanych z handlową Holenderską Kompanią Wschodnioindyjską (VOC), powstałą w 1602. Punktem, z którego wychodziły przedsięwzięcia Kompanii, stała się założona na Jawie faktoria w Batawii. Części wysp indonezyjskich były zajęte przez inne mocarstwa kolonialne, lecz w miarę upływu czasu Holendrzy skupili władzę zwierzchnią nad lokalnymi władcami. W 1799 Kompania Wschodnioindyjska została zlikwidowana, a jej kolonie zostały po wojnach napoleońskich podporządkowane rządowi Holandii, jako kolonia Holenderskie Indie Wschodnie. W latach 1825–30 miało miejsce powstanie ludności tubylczej na Jawie oraz walki na tle religijnym na Sumatrze. Pod koniec XIX wieku kolonie bardzo rozwinęły się gospodarczo.

Kalendarium historii Indonezji

Bitwa pod Balikpapan – bitwa morska pomiędzy flotą amerykańską a japońską, stoczona podczas II wojny światowej w Cieśninie Makasarskiej u wybrzeży Borneo. W nocy z 23 na 24 stycznia 1942 niewielki zespół amerykańskich niszczycieli dokonał ataku na japoński konwój przeprowadzający desant w pobliżu centrum przemysłu naftowego w Balikpapan. Wykorzystując element zaskoczenia wynikający z ich błędnej identyfikacji przez dowódców japońskiej eskorty, amerykańskie okręty bez strat własnych zatopiły co najmniej 4 japońskie statki transportowe oraz okręt patrolowy. Była to pierwsza operacja bojowa amerykańskiej floty nawodnej w drugiej wojnie światowej i na jej pacyficznym teatrze, a także jej pierwsza walka od czasów wojny hiszpańsko-amerykańskiej pod koniec XIX wieku. Bitwa ta nie miała jednak większego wpływu na losy kampanii w Holenderskich Indiach Wschodnich.

Bitwa na Morzu Arafura – starcie pomiędzy marynarką wojenną Holandii a Indonezji w 1962.

Bitwa o Surabayę – starcie zbrojne, które miało miejsce w 1945 roku w trakcie wojny o niepodległość Indonezji.

Bitwa w cieśninie Badung – starcie morskie w nocy z 19 na 20 lutego 1942 roku podczas II wojny światowej, między flotą aliancką a japońską, zakończone taktyczną porażką aliantów, mimo ich znacznej przewagi.

Bitwa o Borneo (1941–1942) – udana kampania przeprowadzona przez cesarskie siły japońskie, w celu zdobycia kontroli nad wyspą Borneo i tym samym ujarzmieniu Sarawaku, Borneo Północnego oraz Kalimantanu, który był częścią Holenderskich Indii Wschodnich. Główną jednostką japońską wyznaczoną do zdobycia tych rejonów była 35. Brygada Piechoty, dowodzona przez generała majora Kiyotake Kawaguchi.

Darul Islam – ekstremistyczny ruch islamski w Indonezji.

Demak – sułtanat istniejący w latach 1475–1548 na północy Jawy w Indonezji, w pobliżu istniejącego do dziś miasta Demak. Był to pierwszy sułtanat na Jawie i odegrał ważną rolę w ustanowieniu islamu na Półwyspie Malajskim. Początki tegoż państwa muzułmańskiego są niepewne – prawdopodobnie został założony przez Radena Pataha.

Sułtanat Brunei – malajski sułtanat, którego ośrodek władzy znajdował się w Brunei na północnym wybrzeżu wyspy Borneo w Azji Południowo-Wschodniej. Królestwo zostało założone na początku VII wieku, początkowo było małym państwem zajmującym się żeglugą i handlem, znanym Chińczykom jako Poli lub Boni (渤泥). Rządził nim król wyznający rodzimą religię lub hinduizm. Królowie Brunei przyjęli Islam około XV wieku, kiedy państwo znacznie wzrosło w siłę po upadku Malakki, opanowanej przez Portugalczyków, objęło wszystkie wybrzeża Borneo i sięgnęło Filipin, zanim upadło w XVII wieku.

Holenderska interwencja na Bali (1906) – interwencja Holandii na wyspie Bali, która zniszczyła królestwa Badungu i Tabananu znajdujące się w południowej części Bali oraz zmarginalizowała rolę królestwa Klungkungu. Interwencja ta była szóstą z kolei.

Holenderska interwencja na Bali (1908) – interwencja Holandii na wyspie Bali, która oznaczała ostateczny etap kontroli kolonialnej Holendrów nad wyspą Bali w Indonezji. Była to siódma i ostatnia interwencja wojskowa na Bali, która nastąpiła po tej w roku 1906.

Holenderskie Indie Wschodnie – nazwa kolonii założonej przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską, która pozostawała pod bezpośrednim zwierzchnictwem Królestwa Holenderskiego od 1799 r. aż do uzyskania niepodległości przez Indonezję w 1949 r.

Irian Zachodni – dawna prowincja Indonezji, istniejąca w latach 1963–2001, obejmująca zachodnią część wyspy Nowa Gwinea oraz wyspy do niej przyległe.

Islamizacja Azji Południowo-Wschodniej – proces wypierania hinduizmu, buddyzmu oraz rodzimych wierzeń wyznawanych przez mieszkańców Azji Południowo-Wschodniej przez islam.

Bitwa na Morzu Jawajskim – bitwa morska stoczona 27 lutego 1942 roku podczas II wojny światowej, między flotą aliancką a japońską na Morzu Jawajskim, na północ od Jawy. Zakończyła się zwycięstwem japońskim i zniszczeniem trzonu floty holenderskiej na obszarze Azji Południowo-Wschodniej. Następstwem bitwy było kilka mniejszych akcji morskich wokół Jawy, w tym mała, ale znacząca bitwa w Cieśninie Sundajskiej.

Bitwa o Jawę – bitwa stoczona podczas wojny na Pacyfiku w czasie II wojny światowej. Miała ona miejsce na wyspie Jawa między 1 a 12 marca 1942 roku. W bitwie brały udział jednostki japońskie, które wylądowały na Jawie 1 marca 1942 roku, tym samym atakując alianckie wojska stacjonujące na tej wyspie. Dowódcy alianccy podpisali akt kapitulacji wyspy 12 marca w Bandungu.

Kampania w Holenderskich Indiach Wschodnich – podbój Holenderskich Indii Wschodnich przez siły Imperium Japonii w pierwszym etapie wojny na Pacyfiku w latach 1941–1942, podczas II wojny światowej. Siły aliantów bezskutecznie próbowały bronić wysp. Holenderskie Indie Wschodnie były jednym z pierwszych celów Japończyków ze względu na ich bogate złoża ropy naftowej, które stałyby się istotnym zasobem podczas wojny. Kampania, a następnie trwająca trzy i pół roku okupacja japońska były również ważnym czynnikiem wyznaczającym koniec holenderskich rządów kolonialnych w regionie.

Konfrontacja indonezyjsko-malezyjska – konflikt zbrojny o przynależność państwową wyspy Borneo prowadzony w latach 1963–1966 pomiędzy wspieraną przez Wielką Brytanię Malezją a Indonezją.

Majapahit – hinduistyczno-buddyjskie imperium istniejące od końca XIII do końca XV w. na obszarze dzisiejszej Indonezji i Malezji. Złoty wiek przeżywało w drugiej połowie XIV w. Stolicą tego organizmu państwowego był Trowulan, w pobliżu dzisiejszego miasta Mojokerto na wschodniej Jawie.

Bitwa o Manado – bitwa stoczona podczas wojny na Pacyfiku w czasie II wojny światowej. Została rozegrana w Menado w północnej części wyspy Celebes pomiędzy 11 a 13 stycznia 1942 roku jako próba Japończyków do stworzenia przyczółku do ataku na Australię przez wschodnią część Holenderskich Indii Wschodnich.

Masakra na wyspie Bangka – zbrodnia wojenna popełniona przez żołnierzy Cesarskiej Armii Japońskiej podczas wojny na Pacyfiku. 16 lutego 1942 roku na wyspie Bangka na wschód od Sumatry japońscy żołnierze zamordowali około 80 rozbitków z brytyjskiego parowca „Vyner Brooke” i innych statków, wśród nich 21 australijskich pielęgniarek. Te ostatnie zostały przed śmiercią zgwałcone. Masakrę przeżyły zaledwie trzy osoby.

Masyumi, Rada Indonezyjskich Organizacji Muzułmańskich – indonezyjska partia polityczna.

Nowa Gwinea Holenderska – dawna holenderska posiadłość kolonialna w Nowej Gwinei.

Pembela Tanah Air – ochotnicza formacja zbrojna złożona z mieszkańców wysp Jawa i Bali na obszarze Holenderskich Indii Wschodnich w służbie Japonii istniejąca podczas II wojny światowej.

Powstanie w Brunei – powstanie mieszkańców Brunei przeciwko rządom kolonialnym Wielkiej Brytanii i próbie włączenia kraju w skład Malezji. Walki wybuchły 8 grudnia 1962 roku i były prowadzone przez Azahariego, przywódcę Partii Ludowej Brunei. W trakcie powstania Azhari schronił się na Filipinach – wybrał ten kraj ze względu na pretensje Filipin do północnej części Borneo oraz opór kraju względem integracji tego obszaru do Malezji.

Puputan – w języku balijskim termin odnoszący się do rytualnego samobójstwa popełnianego w obliczu nieuniknionej, a upokarzającej kapitulacji. Najbardziej znane przypadki puputanu miały miejsce w 1906 i 1908 roku, gdy stawiający opór Balijczycy byli siłą ujarzmiani przez Holendrów.

Republika Południowych Moluków – krótko istniejące państwo w archipelagu Moluków, obejmujące ok. 150 wysp, w tym Ambon, Buru i Seram.

Ruch Wolnej Papui – separatystyczna organizacja działająca w zachodniej (indonezyjskiej) części Nowej Gwinei, mająca na celu wywalczenie niepodległości od Indonezji.

Sułtanat Acehu – sułtanat założony w XV wieku na terenie dzisiejszej Indonezji, miejscowy ośrodek handlu oraz istotne miejsce rozkwitu islamu.

Sułtanat Banten, także Bantam – sułtanat założony w XVI wieku na wyspie Jawa. Jego stolicą było miasto Banten.

Sułtanat Johoru – sułtanat założony w 1528 r.

Sułtanat Ternate – państwo historyczne na terenie dzisiejszej Indonezji, położone w archipelagu Moluków. Powstało w 1257 r. jako Królestwo Gapi, przy czym później zmieniono jego nazwę na Ternate. Należy do najstarszych królestw muzułmańskich w archipelagu.

Sułtanat Tidore – państwo historyczne na terenie dzisiejszej Indonezji, położone w archipelagu Moluków. Rywalizowało z Sułtanatem Ternate o kontrolę nad handlem przyprawami i odgrywało ważną rolę historyczną jako łącznik między cywilizacją indonezyjską a światem papuaskim.

Bitwa o Sumatrę – bitwa stoczona w dniach 14 lutego – 29 marca 1942 roku. Bitwa była częścią wojny na Pacyfiku w Azji Południowo-Wschodniej podczas II wojny światowej i doprowadziła do zdobycia wyspy przez wojska japońskie. Inwazja na Sumatrę została zaplanowana przez wojska japońskie przed inwazją na Jawę w celu zniszczenia lewej flanki wojsk alianckich w Holenderskich Indiach Wschodnich i w celu dostępu do Jawy.

Bitwa w Cieśninie Sundajskiej – bitwa morska, stoczona w nocy z 28 lutego na 1 marca 1942 roku w rejonie Cieśniny Sundajskiej i zatoki Banten na Morzu Jawajskim pomiędzy australijskim krążownikiem „Perth” i amerykańskim „Houston”, a przeważającymi siłami japońskimi z krążownikami ciężkimi „Mikuma” i „Mogami”, jedno z ostatnich starć na morzu podczas kampanii w Holenderskich Indiach Wschodnich. Po krótkim, intensywnym boju przedzierające się na Ocean Indyjski alianckie okręty uległy przewadze przeciwnika i zatonęły z dużymi stratami w ludziach. Japończycy ponieśli nieznaczne straty, częściowo od własnego ognia.

Śriwidźaja – buddyjskie, wyspiarskie królestwo, powstałe w VII wieku n.e. na Sumatrze. Swymi wpływami obejmowało znaczną część Jawy i innych wysp dzisiejszej Indonezji oraz Półwysep Malajski. Źródłem bogactwa państwa było głównie pośrednictwo handlowe pomiędzy Chinami a Indiami. Królestwo było ważnym ośrodkiem kultury buddyjskiej w Azji Południowo-Wschodniej. Długi okres potęgi państwa przypadał na wieki od VIII do XII. Później nastąpił stopniowy upadek królestwa, które ostatecznie zostało podbite w 1377 roku przez imperium Majapahit. Z czasem pamięć o samym państwie się zatarła wraz z islamizacją regionu i zanikiem buddyjskich wpływów na terenach Indonezji i Malezji. Ponowny wzrost zainteresowania historią Sriwidźaji nastąpił dopiero w XX wieku wraz z kolejnymi odkryciami archeologicznymi europejskich uczonych.

Bitwa o Tarakan – bitwa stoczona w dniach 11–12 stycznia 1942 roku pomiędzy wojskami holenderskimi a japońskimi na wyspie Tarakan podczas kampanii w Holenderskich Indiach Wschodnich w czasie wojny na Pacyfiku.

Volksraad – organ doradczy funkcjonujący w Holenderskich Indiach Wschodnich.

Wojna holendersko-portugalska – konflikt kolonialny z XVII wieku.