58 Kornwalia

Kornwalia – kraina geograficzno-historyczna i zarazem najbardziej wysunięte na południowy zachód hrabstwo Anglii, położone na Półwyspie Kornwalijskim, na zachód od rzeki Tamar. Centrum administracyjnym, a także jedynym miastem o statusie city jest Truro. Kornwalia zajmuje powierzchnię 3563 km² łącznie z wyspami Scilly, położonymi 45 km od Land’s End – najbardziej na południowy zachód wysuniętego fragmentu hrabstwa. Średnia gęstość zaludnienia hrabstwa wynosi 144 osoby na kilometr kwadratowy.

Bodmin Moor - wrzosowisko w południowo-zachodniej części Kornwalii o powierzchni 208 km² ukształtowane w karbonie. Najwyższym wzniesieniem jest Brown Willy - 417 m n.p.m. Zajmuje obszar zbliżony do prostokąta o wymiarach 15 na 15 km.

Brown Willy (korn. Bron Wennyly - najwyższy szczyt Wzgórz Bodmińskich i najwyższy punkt Kornwalii. Nazwa kornijska oznacza Wzgórze jaskółek.

Camel Trail - pieszy, konny i rowerowy szlak turystyczny w Wielkiej Brytanii prowadzący z Padstow do Poley's Bridge przez Bodmin. Jego całkowita długość wynosi 28 km a czas jego przejechania rowerem wynosi 2h 15 min. Szlak powstał w r. 2001, a utrzymują je władze lokalne Kornwalii. Rocznie przebywa go 350 000 turystów

Cape Cornwall – przylądek w Anglii, w Kornwalii na półwyspie Penwith. Jest umowną granicą między wybrzeżem Oceanu Atlantyckiego a kanału La Manche. Przez długi czas uważany był za najbardziej na zachód wysunięty punkt Anglii. Cape Cornwall jest jedynym przylądkiem w Anglii zawierającym w nazwie cape. Na szczycie wzgórza przylądkowego znajduje się kamienny monument oraz ruiny starej kapliczki Oratorium św. Heleny. Prowadzą tam dwie ścieżki spacerowe.

Carrick Roads – zatoka w Anglii, położona na południowym wybrzeżu Kornwalii, niedaleko Falmouth o pochodzeniu riasowym. Zasila ją rzeka Fal. Jest żeglowna od Falmouth do Truro. Zatokę przecina prom łańcuchowy King Harry Ferry. Naturalny port, jaki tworzy zatoka, uważany jest za jeden z najdłuższych tego typu na świecie. Portem zarządza Falmouth Harbour Commissioners, powołana przez parlament brytyjski w roku 1870. Na wschodnim wejściu do zatoki zbudowano w 1835 roku latarnię morską St Anthony.

Clotted cream – gęsta śmietana, wykonana z niepasteryzowanego mleka poprzez jego podgrzewanie a następnie pozostawienie do ochłodzenia w płaskich płytkich naczyniach. Przez ten czas gęsta część unosi się do góry i tworzy charakterystyczną twardą warstwę clots. Pochodzi z hrabstwa Devon, Używana głównie na południu Anglii, zwłaszcza w Kornwalii, na wyspach Guernsey i Jersey. Produkowana zwykle na małych farmach.

Cornish Main Line – główna linia kolejowa Kornwalii, przebiegająca od Royal Albert Bridge do Penzance. Linia została wybudowana w 1895 r., do Truro, gdzie połączyła się z istniejącym już odcinkiem do Penzance. Długość linii wynosi 128 km. Na większości stacji istnieje tendencja wzrostowa liczby pasażerów.

Cornish pasty – pieróg pieczony, składający się z ciasta z mąki pszennej lub pszenno-żytniej i nadzienia – ziemniaków, wołowiny i warzyw: marchwi, pasternaku i brukwi. Na szeroką skalę produkuje go firma Ginsters. Z reguły jadany jako samodzielny posiłek, głównie drugie śniadanie lub lunch. W Kornwalii sprzedawany w ośrodkach nadmorskich – St Ives, Penzance, Looe itp. – jako atrakcja turystyczna i przysmak regionalny.

Cornish Stannary Parliament i Stannary Courts – instytucje legislacyjne i sądownicze w Kornwalii i hrabstwie Devon, odrębne dla każdego hrabstwa i działające na nieco innych zasadach. Instytucje te stały na straży interesów kopalni cyny i przemysłu wydobywczego na tych ziemiach. Prawo do zwoływania parlamentu cynowego miał książę Kornwalii. Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa stannum, oznaczającego cynę i stannaria – kopalnia cyny.

Devon and Cornwall Police – brytyjska formacja policyjna, pełniąca funkcję policji terytorialnej na obszarze hrabstw ceremonialnych Devon i Kornwalia. Obszar odpowiedzialności tej służby jest geograficznie największym spośród wszystkich angielskich policji terytorialnych. Według stanu na 31 marca 2012, formacja liczy 3225 funkcjonariuszy, co daje jej piąte miejsce w Anglii i Walii pod względem liczebności.

Diecezja Truro – diecezja Kościoła Anglii, należąca do metropolii Canterbury. Leży w południowo-zachodniej części Anglii, jej granice pokrywają się ze świeckim hrabstwem ceremonialnym Kornwalia. Diecezja powstała w 1876, kiedy to rozdzielono struktury anglikańskie w Kornwalii i Devonie, tworzące dotąd wspólnie diecezję Exeter.

Eddystone Rocks lub Eddystone jest to grupa skał w zachodniej części kanału La Manche. Oddalona jest około 14 kilometrów na południowy zachód od półwyspu Rame Head i około 3 kilometrów od wioski Cawsand w Kornwalii. Na skałach zbudowana jest Latarnia morska Eddystone. Pierwsza latarnia morska została zbudowana w tym miejscu w 1698 roku. Obecnie istniejąca jest czwartą budowlą. Wzniesiona została w 1882, obok ruin wcześniejszej trzeciej latarni.

Flaga Kornwalii - jeden z symboli Kornwalii. Sztandar św. Pirana jest czarnym prostokątem z białym krzyżem prostopadłym do podstaw i boków. Legenda mówi, że twórca flagi, św. Piran, utworzył ten znak widząc rozpuszczającą się w ogniu rudę cyny. Jej pochodzenie jest jednak nieustalone.

Glasney College - wyższa uczelnia w średniowiecznej Kornwalii, w Penryn, założona w r. 1265 przez Bronescombe, biskupa Exeteru. Była jedną z najistotniejszych instytucji religijnych średniowiecznej Kornwalii.

Godrevy – półwysep w Anglii, w Kornwalii, na północny zachód od miasta Hayle. Stanowi wschodni kraniec zatoki St Ives Bay. Większą część Godrevy posiada National Trust. Półwysep zakończony jest przylądkiem Godrevy Head. Leży na szlaku South West Coast Path. Na półwyspie znajduje się latarnia morska Godrevy wybudowana w 1858 roku w reakcji na katastrofę statku SS Nile, który zatonął w pobliżu 30 listopada 1854 roku, a zautomatyzowana w 1934 roku. Jej zasięg wynosi 19 km.

Goss Moor - obszar torfowisk w Kornwalii o powierzchni 482 ha o statusie rezerwatu przyrody. Jest położony w dorzeczu rzeki Fal. Przez torfowisko przebiega linia kolejowa Atlantic Coast Line.

Historia Kornwalii zaczyna się od czasów przedrzymskich mieszkańców, w tym ludów posługujących się językiem celtyckim, który później ewoluował do języka bretońskiego i kornijskiego. Po okresie rządów rzymskich Kornwalia powróciła pod rządy niezależnych przywódców celtyckich. Od średniowiecza obszar jest częścią królestwa Anglii, później włączonego do Wielkiej Brytanii i Zjednoczonego Królestwa, jednak przeważnie z dużą samodzielnością i tendencjami decentralistycznymi. Zamieszkiwana przez celtycki naród Kornwalijczyków, sukcesywnie zaludniana także przez Anglików. Zwykle była na uboczu wydarzeń ogólnokrajowych, większe znaczenie odegrała przede wszystkim w angielskiej wojnie domowej.

Trelawny – oficjalny hymn Kornwalii.

Isles of Scilly Skybus - brytyjska linia lotnicza z siedzibą w Penzance, w Kornwalii.

Katedra w Truro, formalnie Katedra Błogosławionej Panny Marii w Truro – katedra anglikańska znajdująca się w stolicy Kornwalii, Truro. Neogotycka świątynia była pierwszą od XIII w. wybudowaną od podstaw katedrą w Wielkiej Brytanii. Jest jedną z trzech brytyjskich katedr z trzema wieżami.

Język kornijski – język z grupy brytańskiej języków celtyckich, którego używano do końca XVIII wieku w Kornwalii. Kornijski jest, podobnie jak inne języki brytańskie i galijski, językiem p-celtyckim.

Półwysep Kornwalijski – półwysep w południowo-zachodniej Anglii, wciśnięty pomiędzy Morze Celtyckie i Kanał Bristolski na północy a kanał La Manche na południu. Długość ok. 250 km, szerokość do 100 km.

Krajobraz górniczy Kornwalii i Zachodniego Devonu – obszar na terenie dwóch hrabstw w południowo-zachodniej części Anglii – Kornwalii i Devonu – z zachowanymi zabytkami górnictwa metali kolorowych: miedzi i cyny. W roku 2006 został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Krąg kamienny w Boskednan – kamienny krąg megalityczny położony w pobliżu miejscowości Boskednan, ok. 6 km na północny wschód od Penzance w Kornwalii. Tradycyjnie nazywany jest Nine Maidens.

Książę Kornwalii – pierwszy tytuł diuka, który stworzony został na mocy Act of Union z r. 1707. Książę jest formalnie zwierzchnikiem Księstwa Kornwalii. Żona księcia staje się księżną Kornwalii.

Księstwo Kornwalii – jedno z dwóch księstw w Anglii, obok księstwa Lancaster. Tytuł księcia Kornwalii przysługuje najstarszemu synowi panującego aktualnie króla Anglii, który przyjmuje go w momencie narodzin. Jeśli monarcha nie ma syna, tytuł w tym okresie należy do korony.

Land’s End – przylądek w Wielkiej Brytanii, w Anglii, w hrabstwie Kornwalia, na Półwyspie Kornwalijskim na jego południowo-zachodnim krańcu. Jest najdalej na zachód wysuniętym punktem Anglii.

Linie kolejowe Kornwalii – sześć linii kolejowych przebiegających przez terytorium Kornwalii. Linią szkieletową jest trasa Plymouth – Penzance, od której odchodzą odnogi, zarówno na północ jak na południe. Głównym operatorem linii jest spółka First Great Western, na linii głównej działają ponadto CrossCountry i South West Trains. Na wszystkich liniach utrzymywany jest ruch pasażerski.

Literatura kornijska – termin odnosi się do tekstów pisanych i mówionych tworzonych w języku kornijskim, należącym do celtyckiej grupy językowej.

Lizard – półwysep w Anglii, w Kornwalii, zawierający najbardziej na południe położony punkt lądu stałego Kornwalii i Wielkiej Brytanii. Wymiary półwyspu – 23 km na 23 km. Półwysep, zwłaszcza w okolicy przylądka, otoczony jest groźnymi dla żeglugi skałami podwodnymi.

Lizard Point – przylądek na południowym końcu kornwalijskiego półwyspu Lizard w Anglii. Jest najbardziej na południe wysuniętym punktem wyspy Wielka Brytania. Stanowi wschodnią granicę zatoki Mount’s Bay. Miejsce jest niebezpieczne dla statków, w pobliżu Lizard Point doszło kilkakrotnie do ich zatonięć. Na przylądku usytuowana jest latarnia morska Lizard.

The Loe – największe jezioro słodkowodne w Kornwalii w Anglii. Oddzielone jest od zatoki Mount’s Bay kanału La Manche cienką mierzeją zbudowaną z piasku i żwiru Loe Bar, położoną w połowie drogi między Porthleven a Gunwalloe. Zarówno przesmyk jak i jezioro znajdują się na terenie administrowanym przez National Trust. Przesmyk uformował się naturalnie w XII wieku i odciął Helston od pełnego morza. Natury tego odgrodzenia nigdy nie wyjaśniono naukowo. Obszar jeziora i przesmyku ma status Area of Outstanding Natural Beauty.

Looe valley Line - linia kolejowa z Liskeard do Looe, odnoga Cornish Main Line. Linia obsługuje ruch pasażerski. Rozstaw torów na linii wynosi 1435 mm.

Mebyon Kernow - lewicowa partia polityczna w Wielkiej Brytanii. Celem partii jest osiągnięcie większej autonomii Kornwalii. Partia nie jest obecna w żadnej z izb parlamentu brytyjskiego. Posiada wybranych w 2009 r. reprezentantów w radzie Kornwalii powstałej po reformie administracyjnej hrabstwa.

Mên-an-Tol – mała grupa stojących kamieni położona przy drodze Madron-Morvah w Kornwalii. Oddalona jest kilka kilometrów od Madron w kierunku północno-zachodnim. Miejscowi nazywają ją również "Crick Stone".

Minack Theatre – amfiteatr w Anglii, w Kornwalii, w dystrykcie Penwith w pobliżu miejscowości Porthcurno. Wykuto go w skale, pod opadającym klifem. Znajduje się 4 mile od Land’s End. W języku kornijskim nazwa teatru oznacza skałę.

Mount's Bay – zatoka na kanale La Manche na wybrzeżu Kornwalii w Wielkiej Brytanii. Rozciąga się od Lizard Point do wschodniej strony Land’s End. Jest największą zatoką w Kornwalii.

Newlyn School - malarska kolonia artystyczna w Newlyn, rybackiej osadzie położonej pod Penzance w Kornwalii, powstała na wzór francuskiej szkoły z Barbizon.

Nine Maidens, pol. "Dziewięć sióstr" – rząd dziewięciu kamieni megalitycznych w Kornwalii, między St Columb Major a Wadebridge.

Od Land’s End do John o’ Groats – trasa między najbardziej skrajnymi punktami Wielkiej Brytanii jako wyspy. Jest to również wyzwanie podejmowane przez turystów w różnych celach. Odległość między Land’s End a John o’ Groats wynosi w linii prostej 907 km a najkrótszą drogą lądową dostępną dla samochodów 1350 km i może być pokonana pieszo, rowerem lub samochodem. Odległość ta pokonywana jest również w celu zebrania funduszy na cele charytatywne.

Pixie – w brytyjskim folklorze małe postaci obdarzone magiczną mocą zamieszkałe głównie na południu Anglii, w Devonie i Kornwalii, co sugeruje ich celtyckie pochodzenie i nazwę. W opisach z epoki wiktoriańskiej zwykle pojawiają się ze spiczastymi uszami, w zielonym stroju i spiczastym kapeluszu. W niektórych opisach oczy mają zwrócone ku górze. We współczesnym użyciu wyraz pixie jest bliskoznaczny z pojęciem wróżki, jednak w folklorze rasy te były ze sobą skłócone. Najbliższym polskim odpowiednikiem oryginalnego znaczenia będzie krasnoludek.

Prussia Cove – mała zatoka w regionie Penwith w południowo-zachodniej części Kornwalii, która wchodzi w skład Wielkiej Brytanii.

Przemyt w Anglii zjawisko gospodarcze, polityczne W Anglii w XVIII w. wskutek wprowadzenia wysokich ceł importowych. Najsilniej rozwinięte w południowej części Anglii, zwłaszcza w Kornwalii.

Rail Ale Trail – przedsięwzięcie promocyjne i marketingowe w Wielkiej Brytanii organizowane przez władze lokalne poszczególnych hrabstw.

Rebelia modlitewników - rewolta ludowa w Kornwalii w r. 1549, będąca protestem ludności kornijskojęzycznej przeciwko wprowadzeniu modlitewników w języku angielskim i wiążącej się z tym protestantyzacji katolickich Celtów - Kornwalczyków.

Royal Albert Bridge, pol. Most Księcia Alberta, zwany niekiedy Most Brunela lub Saltash Bridge - most kolejowy przez rzekę Tamar między miastami Plymouth w hrabstwie Devon i Saltash w Kornwalii. Zaprojektowany przez Isambarda Kingdom Brunela, otworzony do użytku przez księcia Alberta 2 maja 1859. Znajduje się na trasie kolejowej Londyn - Penzance. Długość mostu wynosi 666,8 m, najdłuższe przęsło ma 138,7 m. Znajduje się 30 metrów nad poziomem rzeki. Most w całości wykonany jest z żelaza.

Saint’s Way – szlak turystyczny w Wielkiej Brytanii, w Kornwalii z Padstow do Fowey. Całkowita długość szlaku wynosi 41 km. Szlak biegnie dolinami rzek Fowey i Camel. szlak zrekonstruowano w r. 1984.

Tunel w Saltash - tunel na drodze A38 w Anglii, w Kornwalii. Jest najdłuższym tunelem w hrabstwie. Tunel otwarto w r. 1988. Długość tunelu wynosi 410 metrów, a przejeżdża przezeń 38 000 samochodów dziennie. Czas życia tunelu obliczany jest na 100 lat. Tunel posiada system wentylacyjny usuwający spaliny, a także jest monitorowany systemem kamer przez całą dobę.

South West Coast Path – szlak turystyczny będący jednym ze szlaków National Trails, znajdujący się w południowo-zachodniej Anglii o długości 1014 km, prowadzący z Minehead w hrabstwie Somerset wzdłuż wybrzeża Kanału Bristolskiego, Oceanu Atlantyckiego i kanału La Manche do Poole w hrabstwie Dorset. Jest najdłuższym szlakiem turystycznym pieszym Wielkiej Brytanii.

St Ives Bay – zatoka na Oceanie Atlantyckim w Wielkiej Brytanii, w Kornwalii. Jej szerokość wynosi ok. 6 km, od zachodu zamyka ją St Ives, od wschodu półwysep Godrevy. Do zatoki wpływa rzeka Hayle. Nad zatoką położone są miejscowości St Ives, Carbis Bay, Hayle i Lelant.

St Ives Bay Line - linia kolejowa w Anglii, w Kornwalii. Jest odnogą linii głównej Cornish Main Line. Kolej nie jest zelektryfikowana, rozstaw szyn wynosi 1435 mm.

St Michael’s Mount – wyspa pływowa u wybrzeży Kornwalii (Anglia) w zatoce Mount's Bay, niedaleko Marazion i Penzance. Połączona ze stałym lądem drogą o długości 366 m możliwą do pokonania podczas odpływu. Uważana jest za odpowiednik Mont Saint-Michel w Normandii we Francji. Na szczycie znajduje się XV wieczna kaplica św. Michała. Wyspą opiekuje się organizacja National Trust.

Tamar Bridge – most wiszący w Wielkiej Brytanii na rzece Tamar w Plymouth. Wybudowany w r. 1961, w momencie otwarcia był najdłuższym mostem wiszącym Wielkiej Brytanii; poszerzony w r. 2001 – była to pierwsza tego typu operacja w świecie. Przejazd przez most jest płatny. Przejeżdża przez niego 40 000 pojazdów dziennie.

Tamar Valley Line – linia kolejowa w hrabstwach Devon i Kornwalia w Anglii, prowadząca z Plymouth do Gunnislake.

Tate St Ives – galeria sztuki współczesnej należąca do sieci galerii Tate. Mieści się w St Ives w Kornwalii. Została otwarta w 1993 roku. Prezentuje przede wszystkim dzieła, które są w jakiś sposób powiązane z Kornwalią. Budynek galerii został zaprojektowany przez Eldred Evans and Davida Shalev. Częścią galerii jest także Muzeum Barbara Hepworth.

White pudding – potrawa mięsna popularna w Szkocji, Irlandii, w Anglii występuje głównie w Kornwalii i hrabstwie Devon. Jest to rodzaj kaszanki bez krwi. Składa się z mięsa wieprzowego, tłuszczu, kaszy owsianej i przypraw. Produkt formuje się w sposób podobny do kiełbasy. Podaje się na gorąco, podsmażany, zwykle pokrojony w plasterki. Wchodzi w skład śniadania angielskiego w południowo-zachodniej Anglii i śniadania irlandzkiego Ulster fry.

Zamek w Launceston – zamek w stylu motte w miejscowości Launceston w Kornwalii. W r. 1973 w zamku książę Walii Karol został uroczyście ogłoszony księciem Kornwalii. Zamek znajduje się pod opieką English Heritage.