58 Wiatry

Anemochoria (wiatrosiewność) – jeden ze sposobów rozprzestrzeniania zarodników grzybów oraz zarodników, nasion i owoców u roślin, polegający na roznoszeniu ich przez ruchy powietrza. Wiatrosiewność jest bardzo rozpowszechnionym sposobem rozsiewania, szczególnie wśród roślin rosnących w górach, na stepach, pustyniach, na sawannie i na wyspach. Umożliwia rozprzestrzenianie się grzybów i roślin na duże odległości, nawet setek kilometrów. Odległość na jaką przenoszone są zarodniki i nasiona zależy m.in. od ich ciężaru i stopnia przystosowania do wiatrosiewności.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Skala Beauforta – skala służąca do opisu siły wiatru w stopniach Beauforta (B).

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Bora – chłodny, suchy i porywisty wiatr katabatyczny, powodujący spadek wilgotności.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Bryza – wiatr wiejący na granicy dwóch obszarów. Zmiany kierunku, występujące zwykle w rytmie dobowym, wywołane są różnicami w tempie nagrzewania się tych obszarów.

Bryza miejska - okresowy wiatr lokalny wynikający z różnicy temperatury i ciśnienia powietrza dwóch ośrodków: miasta i terenów otaczających miasto. Wieje szczególnie podczas pogody antycyklonalnej na skutek silnego nagrzania terenów miejskich w ciągu dnia, co powoduje utworzenie się nad miastem lokalnego ośrodka niskiego ciśnienia, do którego napływa chłodniejsze powietrze z obszarów pozamiejskich.

Buran – silny i porywisty wiatr północno-wschodni i północny wiejący zimą na obszarze środkowej i południowej Syberii, Uralu i Powołża, połączony ze śnieżycą. Nazywany jest też zamiecią śnieżną stepową. Nad tundrą jest nazywany purga.

Burza ogniowa to na tyle duży pożar, że wytworzona przezeń kolumna gorącego powietrza zasysa w sposób ciągły powietrze z otoczenia. Wywołuje to dalsze zwiększanie temperatury płomieni i samonapędzający się wzrost natężenia ognia i wiatru, mogący nawet wytworzyć huragan.

Cień wiatrowy – zjawisko znacznego osłabienia wiatru za przeszkodą terenową, np. po stronie zawietrznej grzbietu górskiego, pojedynczej góry albo wzniesienia, a także budynku czy lasu.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Cyklon − rodzaj cyrkulacji atmosferycznej typowej dla niżów barycznych; wirowy układ wiatrów w obrębie niżu. Na półkuli północnej kierunek obrotu przeciwny do kierunku ruchu wskazówek zegara, zaś na południowej zgodny z kierunkiem wskazówek zegara.

Euroclydon (εὐροκλύδων) – grecka nazwa wiejącego nad Morzem Jońskim północno-wschodniego wiatru katabatycznego typu bora.

Gregale, Grigal – silny, gwałtowny wiatr wiejący z północnego wschodu m.in. na Malcie.

Gustnado, tornado szkwałowe – płytka i słaba trąba powietrzna powstająca na linii szkwałowej.

Halny – lokalna nazwa wiatru fenowego, wiejącego w Karpatach Zachodnich; w południowej Polsce, na Słowacji oraz w północnych Węgrzech. Najgwałtowniejsze wiatry tego typu wieją na Podhalu oraz w Kotlinie Liptowskiej, gdzie opadają ze szczytów Tatr. Jest to ciepły, suchy i porywisty wiatr, wiejący ku dolinom. Niekiedy przynosi znaczne zniszczenia: zrywa dachy, niszczy lasy. Ma również wpływ na samopoczucie. Występuje głównie jesienią oraz na przedwiośniu. Wiatr halny dociera m.in. do Budapesztu, Krakowa oraz miast aglomeracji górnośląskiej.

Harmattan – silny, północno-wschodni wiatr wiejący w porze suchej znad Sahary na wybrzeże Zatoki Gwinejskiej, a także na zachodnie wybrzeże Afryki Północnej. Suchy, pylny i gorący wiatr pasatowy przynoszący znaczny spadek względnej wilgotności powietrza nawet do 1%.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Wiatr katabatyczny – wiatr spływający z pochyłości wzgórz lub z lodowca. Wiatr cieplejszy niż otoczenie nosi nazwę fen, przykładami są chinook, Santa Ana, zonda, bergwind, diabolo czy wiatr halny w Tatrach. Wiatry zimne to mistral – na Morzu Śródziemnym, bora na Adriatyku lub oroshi w Japonii, a jako wiatr opadający grawitacyjnie wiatr górski zwany nocnym. Terminu wiatr katabatyczny zazwyczaj używa się dla określenia wiatru zimniejszego niż otoczenie.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Lewanter – silny wiatr lokalny wiejący z kierunku Morza Śródziemnego do Oceanu Atlantyckiego. Spotykany na śródziemnomorskim wybrzeżu Hiszpanii, Francji, na Balearach i w północnej Algierii. Przynosi pogodę pochmurną i deszczową. Występuje po północnej stronie niżu z centrum nad południową częścią Morza Śródziemnego.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Mistral – suchy, zimny, porywisty wiatr wiejący w południowej Francji poprzez Masyw Centralny. Jest on związany z lokalnym układem cyrkulacji powietrza – pojawia się, gdy nad wschodnim Atlantykiem tworzy się ośrodek wysokiego ciśnienia, a nad Europą Zachodnią przemieszcza się układ niskiego ciśnienia. Kierunek i siła mistralu nad Morzem Śródziemnym są modulowane przez Alpy, Pireneje i Masyw Centralny. Mistral najczęściej pojawia się w okresie zimowym i wiosennym, i stanowi duże zagrożenie dla upraw w tym regionie. Z drugiej strony wiatry mistralowe są znakomite dla windsurfingu.

Monsun – układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Są to wiatry sezonowe między oceanem a lądem.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Oko cyklonu – centralny obszar cyklonu tropikalnego.

Owal BA – antycyklon na Jowiszu o połowę mniejszy od Wielkiej Czerwonej Plamy.

Pasat – stały, ciepły wiatr o umiarkowanej sile (3-4°B), wiejący w strefie międzyzwrotnikowej w kierunku równika między 35° szerokości północnej i 35° szerokości południowej. Miał duże znaczenie w epoce żaglowców.

Ponente – silny, wilgotny wiatr wiejący zimą z zachodu na Morzu Śródziemnym.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Róża wiatrów − pojęcie stosowane w dwóch znaczeniach:jako zwyczajowe określenie "róży kompasowej" – okrągłej tarczy z podziałką stopniową lub rumbową i zaznaczonymi kierunkami według stron świata, nanoszonej na stare mapy morskie i stosowanej przez żeglarzy przed wprowadzeniem kompasu magnetycznego, wiatrogram, diagram wiatrów – graficzna ilustracja wieloletnich meteorologicznych statystyk kierunków i prędkości wiatrów, występujących w różnych miejscach kuli ziemskiej.

Santa Ana – suchy pustynny wiatr fenowy w południowej Kalifornii, USA. Wieje z północnego wschodu lub wschodu od wschodniej części gór Sierra Nevada. Najczęściej wieje od października do marca. Powstawanie wiatru Santa Ana jest związane z gradientem ciśnienia wywołanym wyżem nad Wielką Równiną Amerykańską.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Sirocco, scirocco – suchy i gorący wiatr wiejący w basenie Morza Śródziemnego. Wieje z kierunków południowego lub południowo-wschodniego, znad Afryki lub Półwyspu Arabskiego, przynosząc znad Sahary i innych pustyń tumany piaszczystego pyłu. Wieje najczęściej na wiosnę, choć niekiedy występuje zimą powodując opady czerwonego śniegu.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Szkwał – nagły wzrost prędkości wiatru o co najmniej 8 m/s od prędkości początkowej powyżej 10 m/s. Może osiągać do 9 stopni w skali Beauforta. Szkwał trwa krótko, do kilku minut i może nieść ze sobą śnieg lub deszcz. Powstaje zazwyczaj tam, gdzie stykają się dwie masy powietrza o dużej różnicy temperatur. Bardzo często to zjawisko związane jest z chmurą cumulonimbus. Ostrzeżeniem przed możliwym szkwałem jest obecność na przodzie chmury burzowej tak zwanego wału szkwałowego. Szkwały mogą być związane z nawałnicą.

Sztorm – zjawisko meteorologiczne, występujące nad obszarami mórz i oceanów w postaci silnego, porywistego, długotrwałego wiatru o sile nie mniejszej niż 8° w skali Beauforta. Pogodzie sztormowej zwykle towarzyszy odpowiednio silne falowanie powierzchni wody. Często występują również rzęsiste deszcze, znacznie ograniczające widzialność. W razie prognozowanego sztormu, jednostki o mniejszej dzielności morskiej zwykle nie opuszczają portu, a te będące w morzu starają się znaleźć schronienie w porcie lub na osłoniętym kotwicowisku. Jednak przebywanie w czasie silnego sztormu w porcie bez dostatecznej osłony czy na nie dostatecznie osłoniętym kotwicowisku może być bardziej niebezpieczne, niż sztormowanie na wodach otwartych.

Tajfun – lokalna nazwa cyklonów tropikalnych używana we wschodniej i południowo-wschodniej Azji. W tajfunach występuje tzw. oko cyklonu, w którym panuje bezwzględny spokój, nie pada deszcz i nie ma wiatru. Miejsce znajdujące się w oku cyklonu jest przez ok. 1 godzinę odcięte od sztormu.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

The Perfect Storm – sztorm doskonały, nazywany również „sztormem bez imienia” lub „The Halloween Nor’easter of 1991”. Przeszedł nad Atlantykiem w dniach od 28 października do 2 listopada 1991 roku i pochłonął 13 ofiar śmiertelnych. Jest on przez meteorologów uznawany za niezwykły, ponieważ powstał z połączenia trzech zjawisk meteorologicznych: huraganu „Grace”, który powoli „umierał” nad Atlantykiem, nowo rozwijającego się sztormu i frontu atmosferycznego znad obszaru Wielkich Jezior. Energia z frontu i nowego sztormu spowodowała, że „umierający” huragan „odrodził się”, stając się właściwie nowym huraganem.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Tramontana.

Wiatr – poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi.

Wiatr zboczowy – lokalny wiatr okresowy wiejący w górach, zmieniający w ciągu doby swój kierunek. W ciągu dnia jest to wiatr dolinny a w nocy wiatr górski.

Wielka Ciemna Plama – antycyklon wiejący na Neptunie, zaobserwowany przez sondę Voyager 2, który był położony na 22 stopniu szerokości południowej i rozciągał się na 30 stopni długości. Plama ta bardzo przypominała słynną Wielką Czerwoną Plamę na Jowiszu, zarówno pod względem położenia, jak i rozmiarów kątowych. Plama ostatecznie zanikła, ale podobne antycyklony pojawiły się na północnej półkuli planety.

Wielka Czerwona Plama – ogromny stały antycyklon od co najmniej 356 lat wiejący na Jowiszu, 22° na południe od równika. Burza jest na tyle duża, że można ją obserwować z Ziemi za pomocą amatorskich teleskopów. Jako pierwszy zobaczył ją brytyjski fizyk i wynalazca Robert Hooke w 1664 roku.

Wir - meteo. lokalne zaburzenie wiatru wywoływane przez nieregularny i chaotyczny przepływ mas powietrza. Powstaje wywołany np. przez skrzydła samolotu. Nie sprawia niebezpieczeństwa dla człowieka. Pojawiają się w każdym miejscu gdzie wieje wiatr.

Zamieć śnieżna – przenoszenie śniegu przez wiatr, bez równoczesnego opadu śniegu. Zamiecie powodują przenoszenie śniegu tworząc zaspy śnieżne nieraz o dużych wysokościach pomimo średnio niewielkiej pokrywy śnieżnej.

Zawieja śnieżna – opad śniegu z towarzyszącym mu silnym wiatrem.