WKoliszczyzna lub koliwszczyzna – wystąpienie ruskiego chłopstwa pańszczyźnianego, hajdamaków i Kozaków przybyłych z podległej Imperium Rosyjskiemu Siczy Zaporoskiej, skierowane przeciw szlachcie polskiej, ludności żydowskiej, Kościołowi unickiemu i rzymskokatolickiemu i istniejącemu ładowi społecznemu. Trwało od czerwca do lipca 1768 na Ukrainie Prawobrzeżnej i przejawiało się masowymi morderstwami Polaków, Żydów i duchowieństwa rzymskokatolickiego i unickiego, z których to pogromów największe rozmiary osiągnęła rzeź humańska. Przywódcami ruchu byli Maksym Żeleźniak i Iwan Gonta. Powstanie stłumione zostało przez wojska rosyjskie i polskie. Liczbę ofiar koliszczyzny szacuje się od 100 000 do 200 000 zamordowanych.
WIwan Gonta, ukr. Іва́н Ґо́нта – setnik nadwornej milicji magnata Franciszka Salezego Potockiego, jeden z przywódców koliszczyzny w 1768 na Ukrainie Prawobrzeżnej.
WMichaił Nikitycz Kreczetnikow – generał-lejtnant wojsk rosyjskich, generał-gubernator ziem polskich zagarniętych przez Rosję na mocy II rozbioru w 1793, generał en chef armii rosyjskiej, która uderzyła na Rzeczpospolitą od strony Litwy w czasie wojny polsko rosyjskiej w 1792.
WMelchizedek, nazwisko świeckie Michail Karpowicz Znaczko-Jaworski – prawosławny mnich, działacz dyzunicki.
WMotroniński Monaster Trójcy Świętej, Monaster Motroniński, Motreniński – prawosławny żeński klasztor w eparchii czerkaskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, na terenie wsi Melnyky.
WPomnik Iwana Gonty w Chrystynówce – pomnik jednego z przywódców koliszczyzny Iwana Gonty autorstwa Wiktora Sułymy, odsłonięty 24 października 2009 roku w ukraińskim mieście Chrystynówka.
WRzeź humańska lub Rzeź w Humaniu – wymordowanie 20 lub 21 czerwca 1768 roku przeważnie Polaków i Żydów, którzy schronili się w Humaniu podczas buntu Kozaków i ruskiego chłopstwa. Wśród ofiar znalazło się wiele kobiet i dzieci.
WMaksym Żeleźniak – kozak zaporoski, przywódca koliszczyzny.