WRozbicie dzielnicowe – okres w historii Polski trwający od 1138 roku do koronacji Władysława Łokietka w roku 1320. Cechą charakterystyczną tego okresu jest postępujące rozdrobnienie państwa polskiego na coraz mniejsze w znacznej mierze niezależne władztwa terytorialne. Proces ten był związany z rozradzaniem się dynastii Piastów, której każdy członek, zgodnie z polskim prawem zwyczajowym, miał prawo do posiadania części ojcowizny. Podobne procesy zachodziły w dziejach państwa piastowskiego już wcześniej, jednak zwykle udawało się je w miarę szybko zahamować.
WBitwa pod Bogucinem – bitwa rozegrana 2 czerwca 1273 w okolicach miejscowości Bogucin Mały leżącej obecnie w powiecie olkuskim w województwie małopolskim.
WBitwa pod Chmielnikiem – pomiędzy siłami polskimi pod dowództwem wojewody krakowskiego Włodzimierza a wojskami mongolskimi pod dowództwem Bajdara podczas I najazdu mongolskiego na Polskę w XIII wieku.
WDokument Kazimierza Sprawiedliwego lub dokument opatowski z 12 kwietnia 1189 roku – pergaminowy dokument wystawiony przez księcia Kazimierza Sprawiedliwego w Opatowie, datowany na 12 kwietnia 1189 roku; zachowany w oryginale i powszechnie uważany za autentyk; przechowywany na Wawelu, w Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej. Jego dyktat jest najprawdopodobniej autorstwa Wincentego Kadłubka; część uczonych jest zdania, że to autograf kronikarza.
WBitwa pod Durben, pod Durbe – starcie zbrojne, które miało miejsce 13 lipca 1260 pomiędzy połączonymi siłami inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego pod dowództwem mistrza krajowego Burcharda von Hornhausena i Krzyżaków pod dowództwem marszałka pruskiego Henryka Botela z dowodzonymi przez księcia Treniotę Żmudzinami i Litwinami.
WDzielnica senioralna – dzielnica, którą zgodnie z zasadą senioratu otrzymywać miał najstarszy książę piastowski na mocy postanowień ustawy sukcesyjnej Bolesława Krzywoustego w okresie rozbicia dzielnicowego. Z czasem doszło do złamania zasady senioratu. Do 1227 roku jednak jej posiadanie było związane z władzą zwierzchnią nad Polską. Z racji stolicy w Krakowie zaczęto ją nazywać księstwem krakowskim.
WFundacja dobrowska, zwana także Dobrowszczyzną – anonimowe lub nieudokumentowane nadanie części prywatnych dóbr ziemskich w Wielkopolsce na rzecz zakonu cystersów i jego misji ewangelizacyjnej wśród pogańskich Prusów. Nazwa fundacji pochodzi od wsi Dobrów w województwie wielkopolskim, powiecie kolskim, gminie Kościelec w pobliżu ujścia Neru do Warty. Zespół dóbr obejmował obok Dobrowa także kilka innych wsi: Leszno, Rzuchów, Szadów i Kwiatków.
WBitwa pod Kłeckiem (1313) – po śmierci księcia głogowskiego Henryka III głogowskiego zmarłego 9 grudnia 1309 roku, władzę przejęli synowie. Współrządy nie trwały długo i 29 lutego 1312 roku nastąpił podział dziedzictwa ojcowego. Henryk IV Wierny wraz z młodszymi braćmi, Janem ścinawskim i Przemkiem głogowskim otrzymał Żagań i Poznań. Konrad I oleśnicki otrzymał Namysłów i Kalisz natomiast Bolesław oleśnicki Księstwo Oleśnickie wraz z Gnieznem. Podział kraju bez uwzględnienia tradycji, potrzeb i dążeń panów wielkopolskich, zrzeczenie się praw do Pomorza Gdańskiego na rzecz Brandenburgii i faworyzowanie niemieckich doradców wywołało bunt rycerstwa przeciwko synom Głogowczyka. Buntowników poparł kościół w osobach arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki i biskupa poznańskiego Andrzeja Zaremby rzucając klątwę na synów Henryka III głogowskiego. Zaskoczeni rozwojem wypadków książęta głogowscy nie zdołali skutecznie powstrzymać rebelii, zaś wysłane oddziały pod dowództwem Janusza z Bibersteinu doznały klęski niedaleko Kłecka. Obroną miasta i zamku kierował zapewne komes Albrecht z Kłecka, natomiast decydującą bitwą dowodził wojewoda poznański, Dobrogost z Szamotuł h. Nałęcz. Wypadki w Wielkopolsce z 1313, które były najprawdopodobniej inspirowane przez Władysława Łokietka i pozwoliły mu na całkowite opanowanie Wielkopolski i wcielenie jej do korony w 1314 roku.
WKronika wielkopolska – anonimowa, nieukończona kronika dziejów Polski od czasów legendarnych do roku 1271, 1272 lub 1273; napisana najprawdopodobniej przed rokiem 1296 w Wielkopolsce, za panowania Przemysła II. Na podstawie tekstu oryginalnego, najpóźniej w XIV wieku, sporządzono dwie, różniące się redakcje. Jedna z tych redakcji zachowała się w całości, druga we fragmentach.
WKsięstwo bydgosko-wyszogrodzkie – najbardziej na północ wysunięta dzielnica Kujaw, istniejąca w latach 1314–1323 (1327).
WKsięstwo gniewkowskie – księstwo istniejące na Kujawach w latach 1314-1364. Księstwo składało się z ziem (kasztelanii) gniewkowskiej i słońskiej. Głównymi grodami były: Gniewkowo, Szarlej, Złotoria i Słońsk.
WKsięstwo inowrocławskie − księstwo istniejące na ziemiach wokół miasta Inowrocław, istniejące w latach 1267-1364.
WBitwa pod Legnicą – bitwa, która rozegrała się 9 kwietnia 1241 w czasie I najazdu mongolskiego na Polskę pomiędzy rycerstwem dolno- i górnośląskim, mało- i wielkopolskim, w liczbie ok. 6 tysięcy wojowników oraz posiłkami cudzoziemskimi, w tym morawskimi i niemieckimi w liczbie ok. 2 tysięcy zbrojnych, a Mongołami, w liczbie od 3 tysięcy do 8 tysięcy wojowników.
WBitwa nad Mozgawą – nierozstrzygnięta, rozegrana 13 września 1195 roku pomiędzy oddziałami Mieszka III Starego, Mieszka I Plątonogiego i Jarosława opolskiego z jednej strony i Leszka Białego oraz Romana Halickiego z drugiej.
WI najazd mongolski na Polskę – atak Mongołów na Polskę pod dowództwem Bajdara w 1241 roku.
WII najazd mongolski na Polskę – atak Mongołów na Polskę pod wodzą Burundaja na przełomie 1259 i 1260 roku.
WBitwa pod Opolem – stoczona pomiędzy siłami polskimi pod dowództwem księcia opolsko-raciborskiego Władysława a wojskami mongolskimi podczas I najazdu mongolskiego na Polskę w XIII wieku.
WPrzywilej wolborski – przywilej nadany klerowi Kościoła katolickiego na zjeździe w Wolborzu w 1215 roku.
WBitwa pod Raciborzem (1241) – pomiędzy siłami polskimi pod dowództwem księcia opolsko-raciborskiego Mieszka II Otyłego a wojskami mongolskimi podczas I najazdu mongolskiego na Polskę w XIII wieku.
WBitwa pod Stolcem – bitwa ta odbyła się niedaleko wsi Stolec koło Ząbkowic Śląskich dnia 24 kwietnia 1277 pomiędzy wojskami księcia legnickiego Bolesława Rogatki i jego syna księcia jaworskiego Henryka V Brzuchatego z jednej strony, oraz rycerstwem z księstwa wrocławskiego, z ks. wielkopolskiego Przemysła II i ks. głogowskiego Henryka III Głogowczyka z drugiej.
WBitwa pod Tarczkiem – stoczona pomiędzy siłami polskimi a wojskami mongolskimi podczas I najazdu mongolskiego na Polskę w XIII wieku.
WBitwa pod Turskiem – bitwa, która miała miejsce 13 lutego 1241 w rejonie wsi Tursko Wielkie, pomiędzy siłami polskimi pod dowództwem wojewody krakowskiego Włodzimierza a wojskami mongolskimi pod dowództwem Bajdara podczas I najazdu mongolskiego na Polskę w XIII wieku.
WUstawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego – akt prawno-polityczny, w którym Bolesław Krzywousty ustalił zasady następstwa tronu i wprowadził podział terytorialny Polski między swoich synów.
WWojewoda – jeden z najstarszych urzędów w Polsce.
WWojsko polskie w okresie rozbicia dzielnicowego – siły zbrojne Królestwa Polskiego w latach 1138–1320.
WBitwa pod Zawichostem – bitwa, która rozegrała się 19 czerwca 1205 roku między wojskami małopolskimi a oddziałami ruskimi. Bitwa była punktem zwrotnym w historii zmagań polsko-ruskich, jednym z największych zwycięstw oręża polskiego w dziejach.
WZbrodnia gąsawska, nazywana także krwawą łaźnią w Gąsawie – nazwa wydarzeń, do których doszło jesienią 1227 roku w Gąsawie. Podczas zjazdu władców Leszka Białego, Henryka Brodatego i Konrada mazowieckiego doszło do najazdu Świętopełka pomorskiego na łaźnię, w której przebywali. Podczas ucieczki śmierć poniósł Leszek Biały.
WZjazd w Łęczycy – wielki zjazd dostojników duchownych i świeckich w roku 1180 w Łęczycy.