42 Klasy okrętów

Awizo – klasa niewielkich okrętów, obecnie wyróżniana jedynie we Francji, skąd pochodzi nazwa klasy. Początkowo słowo to oznaczało niewielką łódź służącą do przesyłania poleceń i rozkazów, a w XIX wieku niewielki okręt służący do zadań łącznikowych i patrolowych lub służby kolonialnej. Klasa ta była wyróżniana pod tą nazwą również w XIX wieku Niemczech (Aviso) i od XIX wieku do roku 1957 we Włoszech (avviso). Określenie to bywa używane także w odniesieniu do podobnych okrętów innych państw, w tym najmniejszych nieopancerzonych krążowników i krążowników torpedowych. W XX wieku w Marynarce Francuskiej jako awiza klasyfikowane były okręty wyróżniane na świecie jako patrolowce, korwety, eskortowce (slupy) lub kanonierki. XX-wieczne awiza włoskie to okręty odpowiadające eskortowcom, w 1957 roku przeklasyfikowane na fregaty.

Breastwork monitor - odmiana monitora zaprojektowana przez Edwarda Reeda, w latach 1863-1870 zbudowano szereg okrętów tej klasy.

Drednot – określenie generacji pancerników budowanych od 1906 roku do 1922 roku. Nazwa pochodzi od nazwy brytyjskiego pancernika HMS "Dreadnought", który wszedł do służby w grudniu 1906 roku jako pierwszy okręt zbudowany według nowych koncepcji. W stosunku do wcześniejszych pancerników, drednoty charakteryzowały się:znacznie silniejszą artylerią główną, złożoną z 8-12 dział jednolitego dużego kalibru, o dużym zasięgu większą prędkością, wynoszącą 20-21 węzłów, osiąganą w większości konstrukcji dzięki zastosowaniu turbin parowych wykształceniem się systemów kierowania ogniem artylerii, poprawiających jej celność na duże odległości

Eskortowiec oceaniczny – klasa okrętów Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, przeznaczonych do wykonywania zadań eskortowych na wodach oceanicznych.

Fregata – klasa średniej wielkości okrętów przeznaczonych do służby eskortowej, budowanych od II wojny światowej, nazwanych tak od zanikłej w XIX wieku klasy fregat – okrętów żaglowych. Fregaty o uzbrojeniu jedynie artyleryjskim były budowane przeważnie do lat 60. XX wieku, a zostały wyparte przez fregaty rakietowe.

Fregata – klasa okrętów średniej lub dużej wielkości. Nazwa klasy istnieje co najmniej od XVI wieku do chwili obecnej, lecz przeznaczenie i charakterystyki fregat zmieniały się znacznie na przestrzeni epok. Nie należy jej mylić z fregatą w znaczeniu typu ożaglowania.

Fregata rakietowa – klasa średniej wielkości współczesnych okrętów, o uzbrojeniu w skład którego wchodzą wyrzutnie rakietowe. Fregaty rakietowe, nazywane też po prostu fregatami, stanowią obecnie jedną z najliczniejszych i podstawowych klas okrętów.

Korweta – klasa współczesnych okrętów umiarkowanej wielkości. Współczesne korwety dzielą się pod względem przeznaczenia i uzbrojenia na okręty przeznaczone do zwalczania okrętów podwodnych lub przeznaczone do zwalczania okrętów nawodnych za pomocą kierowanych pocisków rakietowych. Do XIX wieku korweta oznaczała historyczną klasę okrętów żaglowych, po czym nazwa tej klasy została wprowadzona ponownie podczas II wojny światowej.

Krążownik – klasa dużych, silnie uzbrojonych okrętów nawodnych, wyróżniana od II połowy XIX wieku do chwili obecnej. Stanowiła jedną z podstawowych klas okrętów. W miarę rozwoju techniki klasa krążowników ewoluowała i dzieliła się na liczne podklasy, różniące się od siebie charakterystykami, w tym wielkością. Najbardziej ogólnym podziałem, wiążącym się ze zmianą rodzaju uzbrojenia i zadań krążowników, jest podział na krążowniki klasyczne (artyleryjskie), dziś już nie występujące, i współczesne krążowniki rakietowe.

Krążowniki atomowe – współczesne duże okręty wojenne, odmiana klasy krążowników rakietowych, o napędzie atomowym (nuklearnym), budowane w niewielkiej ilości jedynie w USA i ZSRR.

Krążownik rakietowy – klasa współczesnych dużych okrętów, o silnym uniwersalnym uzbrojeniu, w skład którego wchodzą pociski rakietowe. Krążowniki rakietowe pojawiły się pod koniec lat 50. XX wieku.

Kuter to nazwa klas małych okrętów, różniących się przeznaczeniem i charakterystykami. Kutry są najmniejszymi okrętami bojowymi, ich wyporność sięga od kilkunastu do ponad 300 ton. Przeznaczone są głównie do działań przybrzeżnych. Kutry torpedowe, artyleryjskie i rakietowe nazywane są też, zwłaszcza w starszej literaturze, mianem ścigaczy.

Kuter rakietowy, także ścigacz rakietowy - klasa niewielkich i szybkich okrętów przeznaczonych do wykonywania ataków rakietowych na nawodne jednostki pływające przeciwnika oraz ich zespoły, głównie na morskich obszarach przybrzeżnych i akwenach ograniczonych, po czym szybkiego wycofania się z pola walki.

Kuter zwalczania okrętów podwodnych - niewielki okręt przeznaczony do zwalczania okrętów podwodnych i do służby patrolowej. Wyporność tego typu okrętów wynosi od kilkudziesięciu do ok. 300-400 ton. Przeznaczone są głównie do działań przybrzeżnych, a w czasie pokoju najczęściej służą do patrolowania granic.

Lotniskowce – klasa okrętów, której głównym zadaniem jest prowadzenie operacji bojowych za pomocą bazujących na nich samolotów i przystosowana do tego celu konstrukcyjnie. Pierwsze okręty tej klasy powstały pod koniec pierwszej wojny światowej, następnie odegrały dużą rolę w walkach drugiej wojny światowej, szczególnie na Pacyfiku. Obecnie tylko USA mają większą flotę lotniskowców, ponadto Francja, Rosja i Brazylia mają pojedyncze lotniskowce uderzeniowe, a Wielka Brytania, Indie, Hiszpania, Włochy i Tajlandia lekkie lotniskowce dla samolotów V/STOL. Lotniskowiec porusza się wraz z tzw. grupą uderzeniową, składającą się z fregat, niszczycieli, okrętów podwodnych. Grupa taka jest w stanie samodzielnie prowadzić działania wojenne na wielkim obszarze.

Lotniskowiec lekki – wyróżniana niekiedy odmiana lotniskowców o mniejszej wyporności i wymiarach od standardowych lotniskowców używanych w danym okresie. Zazwyczaj przenoszą one od 1/3 do 2/3 liczby samolotów zabieranych na pokład przez lotniskowce o pełnych wymiarach. Klasa ta wyróżniana była oficjalnie tylko w niektórych krajach, przede wszystkim w USA. Opisowo natomiast lotniskowcami lekkimi nazywa się niektóre lotniskowce na podstawie ich cech w porównaniu z innymi, przede wszystkim mniejszej liczebności grupy lotniczej, bądź typu przenoszonych samolotów. Terminologia ta jednak nie jest stosowana powszechnie i brak jest jednoznacznych kryteriów rozgraniczających. Lotniskowców lekkich nie należy mylić z inną odmianą okrętów, która była używana w okresie II wojny światowej - mniejszymi od nich lotniskowcami eskortowymi.

Merchant aircraft carrier, MAC (MAC-ship) – statki handlowe przystosowywane do pełnienia roli pomocniczych lotniskowców eskortowych podczas II wojny światowej, pływające pod banderą brytyjską i holenderską.

Niszczyciel min – klasa okrętów bojowych, zazwyczaj stosunkowo niewielkich, przeznaczonych do selektywnego poszukiwania i zwalczania min morskich, głównie na akwenach przybrzeżnych.

Niszczyciel rakietowy – klasa współczesnych, wszechstronnie uzbrojonych dużych okrętów rakietowych, zdolnych prowadzić walkę z celami nawodnymi, podwodnymi, powietrznymi, kosmicznymi, i na lądzie. W wielu flotach zostały zastąpione przez fregaty i korwety, o również rosnących możliwościach bojowych.

Okręty desantowe – klasa okrętów wojennych, których podstawowym przeznaczeniem jest transport żołnierzy, uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz wyładunek tych sił w postaci desantu na nieprzygotowanym brzegu. Konstrukcyjne przystosowanie okrętów desantowych do szybkiego wysadzenia sił na nieprzygotowanym brzegu, bezpośrednio lub za pomocą przenoszonych przez okręt środków technicznych, jest główną cechą odróżniającą klasę okrętów desantowych od okrętów transportowych, służących co do zasady jedynie do transportu sił na przygotowany brzeg. Próby tworzenia specjalnych okrętów desantowych podejmowano już w latach 30., lecz impuls rozwojowi jednostek tej klasy dała dopiero II wojna światowa, kiedy to operacje desantowe wymogły masową budowę jednostek desantowych.

Okręty eskortowe – zbiorcze określenie klas okrętów wojennych, których podstawowym przeznaczeniem jest eskortowanie statków i konwojów – ich ochrona przed atakami sił wroga, przede wszystkim przed atakami okrętów podwodnych i lotnictwa, w mniejszym zakresie przed okrętami nawodnymi. Okręty eskortowe służą także czasami do ochrony cennych okrętów, np. lotniskowców lub okrętów transportowych.

Okręt flagowy – okręt, na którym znajduje się dowódca zespołu okrętów lub całej floty. Obecność dowódcy symbolizuje flaga lub proporzec na maszcie. Okrętów flagowych może być tyle, ile jest samodzielnie działających zespołów okrętów w czasie wojny. W czasie pokoju jest jeden okręt, który uznano za najbardziej spektakularny. Wyznaczony do pełnienia symbolicznej funkcji okrętu flagowego dla całej floty.

Okręt hydrograficzny – okręt pomocniczy służący do prowadzenia badań i pomiarów hydrograficznych, a także oceanograficznych i hydrologicznych akwenów. Wyniki tych badań służą tradycyjnie przede wszystkim do tworzenia map morskich i locji, wyznaczania torów wodnych i oznakowania płycizn oraz stawiania znaków nawigacyjnych, zarówno dla celów ruchu okrętów wojennych, jak i dla celów cywilnych. Nowoczesne okręty hydrograficzne i szerzej, oceanograficzne, służą także do prowadzenia badań naukowych mórz i oceanów oraz poszukiwania podmorskich złóż surowców. Okręty hydrograficzne są eksploatowane przez służby hydrograficzne marynarek wojennych państw lub służby państwowe.

Okręty lotnicze - zbiorcze określenie klas okrętów, których podstawowym przeznaczeniem jest prowadzenie operacji lotniczych za pomocą bazujących na nich statków powietrznych.

Okręt małomagnetyczny - okręt charakteryzujący się bardzo małym magnetyzmem, najczęściej trałowiec, zbudowany z materiałów amagnetycznych.

Okręt nawodny – termin określający ogół klas okrętów wojennych, niemogących się całkowicie zanurzyć pod powierzchnię wody. Obejmuje wszystkie klasy okrętów poza okrętami podwodnymi.

Okręt patrolowy to wojskowa jednostka pływająca, której podstawowym przeznaczeniem jest pełnienie służby patrolowej lub dozorowej na wyznaczonym akwenie, zabezpieczając interesy państwa na akwenach morskich. W czasie pokoju patrolowce służą zazwyczaj do ochrony granic morskich i strefy ekonomicznej państwa.

Okręt podwodny – wojskowa jednostka pływająca, okręt konstrukcyjnie przystosowany do prowadzenia działań i operacji zarówno na powierzchni, jak i pod wodą; współcześnie jedna z głównych klas okrętów. Okręty podwodne zdolne są do samodzielnego zanurzenia i wynurzenia oraz kontrolowanego pływania pod wodą, a także do prowadzenia w tym środowisku walki oraz innych działań operacyjnych.

Okręt rakietowy – zbiorcze określenie klas okrętów, których podstawowym przeznaczeniem jest niszczenie celów morskich, powietrznych lub lądowych za pomocą pocisków rakietowych, wystrzeliwanych z odpowiedniej wyrzutni. Od lat 60. XX wieku, okręty rakietowe stanowią podstawowy rodzaj okrętów bojowych.

Okręt zaopatrzeniowy – okręt pomocniczy służący do zaopatrywania innych okrętów w paliwo, żywność i amunicję.

Okręt-baza - okręt pomocniczy, służący jako zaplecze szkoleniowo-mieszkalne, magazynowe i techniczne, zwykle dla mniejszych okrętów. Najczęściej używane były okręty-bazy okrętów podwodnych lub kutrów torpedowych. Okręt-baza posiada pomieszczenia mieszkalne i socjalne dla załóg okrętów oraz magazyny środków bojowych, żywności i paliwa, jak też zaplecze warsztatowe.

Okręt-cel – okręt wycofany ze służby lub rzadziej specjalnie wybudowany, wykorzystywany przez marynarkę wojenną lub lotnictwo wojskowe jako cel strzelań ćwiczebnych.

Krążowniki typu Deutschland – seria 3 niemieckich krążowników ciężkich zbudowanych na początku lat trzydziestych XX wieku, początkowo klasyfikowanych w Niemczech jako okręty pancerne (Panzerschiffe), później jako krążowniki ciężkie. Popularnie znane są jako "pancerniki kieszonkowe" – określenie to zostało nadane jako ironiczne przez ówczesną prasę angielską, gdyż były to pierwsze duże okręty pancerne, o wyporności 11.500 t, zbudowane w Niemczech po I wojnie światowej zastępujące stare pancerniki, łączące niektóre cechy krążowników i pancerników. Tak znaczne ograniczenie wagi okrętu uzyskano dzięki zastosowaniu spawania elektrycznego i lekkich stopów w kadłubie, a przede wszystkim dzięki użyciu nowych gatunków stali o znacznie większej wytrzymałości, pozwalających na zastosowanie cieńszego pancerza przy zachowaniu wysokiej odporności na przebicie.

Poławiacz torped – pomocnicza jednostka pływająca służąca do wyławiania z wody wystrzelonych torped ćwiczebnych w celu ich zbadania lub ponownego użycia; niewielkich rozmiarów, wyposażony w odpowiednie dźwigi i pochylnie do wyławiania torped.

Pomocnicza jednostka pływająca – rodzaj uzbrojonego lub nieuzbrojonego okrętu pełniącego pomocniczą rolę w stosunku do okrętów bojowych – często rolę wsparcia niebędącego działaniami bojowymi, jednak krytyczną dla działań okrętów bojowych.

Przerywacz zagród minowych - pomocnicza jednostka pływająca o podwyższonej odporności na wybuch min podwodnych, często bezzałogowa, przeznaczona do szybkiego przebijania przejść w zagrodach minowych poprzez pobudzanie min polami fizycznymi własnego kadłuba. W ramach zwiększania odporności wypełnia się ładownie materiałem pływającym, montuje dodatkowe elementy wzmacniające kadłub (wzdłużniki). Mniejsze jednostki mogą być przystosowane do holowania przez helikopter. Przerywacze zagród minowych są rzadko używane. Około 100 statków zostało zaadaptowanych do tej roli i użytych przez Niemcy podczas II wojny światowej. Były one wyposażone w generator pola magnetycznego, powodujący eksplozję min magnetycznych w pewnej odległości, lecz straty wśród tych jednostek były spore.

Ścigacz okrętów podwodnych – klasa niewielkich okrętów przeznaczonych do zwalczania okrętów podwodnych, w zanurzeniu i na powierzchni, obecnie w większości zanikła. Ich wyporność wynosiła od kilkudziesięciu do ponad 400 ton. Przeznaczone były głównie do działań przybrzeżnych.

Stawiacz sieci - okręt specjalnego przeznaczenia lub pomocnicza jednostka pływająca przeznaczona do stawiania i dozorowania eksploatacyjnego sieci zagrodowych przeciw okrętom (bonów) i sieci przeciw okrętom podwodnym, torpedom oraz płetwonurkom.

Śmigłowcowiec (helikopterowiec) – ogólne określenie klas okrętów, których podstawową cechą jest przystosowanie do bazowania na nich śmigłowców. Klasę tę utożsamia się najczęściej z krążownikami śmigłowcowymi, natomiast wyróżnia się jeszcze osobno śmigłowcowce desantowe. Śmigłowcowce zabierają od czterech do kilkudziesięciu śmigłowców i posiadają odpowiednio duże lądowisko, czasami zajmujące większość pokładu oraz hangary do przechowywania śmigłowców. Określenie to nie obejmuje natomiast okrętów przenoszących jeden lub dwa śmigłowce, jako uzupełnienie innego uzbrojenia.

Trałowiec – okręt specjalnie przeznaczony do oczyszczania akwenów żeglownych z min za pomocą holowanych trałów, a także do stawiania min, stąd oboczna nazwa minowiec.

Transportowiec – pomocnicza jednostka pływająca marynarki wojennej, służąca do zaopatrywania okrętów lub transportu wojsk i uzbrojenia. Może to być statek noszący banderę handlową, doraźnie wcielony pod rozkazy marynarki wojennej, statek handlowy pod banderą wojenną albo okręt specjalnie zbudowany lub przystosowany do celów zaopatrzenia. Nazwą tą bywają określane także statki handlowe do przewozu ładunków.

Uzbrojony trawler – klasa okrętów zbudowanych na bazie rybackich trawlerów przystosowanych do celów militarnych, używanych głównie do zadań patrolowych, eskortowych i zwalczania okrętów podwodnych.