43 Działania zbrojne w 1943

Nalot na Bari – nocny atak lotniczy samolotów bombowych niemieckiej Luftwaffe na alianckie statki transportowe w porcie Bari we Włoszech, do którego doszło 2 grudnia 1943 roku podczas kampanii włoskiej II wojny światowej. Niemieckie bombowce Junkers Ju 88 ze składu Luftflotte 2 zaatakowały zatłoczony port, w którym wyładowywano zaopatrzenie i uzbrojenie. Całkowicie zaskoczeni Alianci stracili 28 statków, uszkodzonych zostało dwanaście dalszych jednostek, w tym jeden okręt. Trzy zatopione statki zdołano wydobyć, a ich ładunek ocalić.

Operacja Baytown – aliancka operacja desantowa w południowych Włoszech, która odbyła się 3 września 1943 roku. Polegała na lądowaniu XIII. Korpusu Armijnego z 8 armii brytyjskiej w Kalabrii w rejonie miasta Reggio di Calabria.

Operacja biełgorodzko-bogoduchowska – operacja przeprowadzona przez Armię Czerwoną przeciwko wojskom niemieckim między 3 a 14 sierpnia 1943 roku na froncie wschodnim podczas II wojny światowej. Była ona częścią operacji biełgorodzko-charkowskiej, jednej z dwóch radzieckich kontrofensyw rozpoczętych przez Armię Czerwoną po zatrzymaniu niemieckiej ofensywy na Łuk Kurski. W wyniku operacji biełgorodzko-bogoduchowskiej wyzwolone zostało miasto Biełgorod i okoliczne miejscowości, co umożliwiło Armii Czerwonej kontynuowanie ofensywy w kierunku Charkowa.

Bitwa o Australię – kwestionowany termin historiograficzny odwołujący się do serii bitew toczonych w pobliżu Australii w trakcie wojny na Pacyfiku, która miała miejsce podczas II wojny światowej. Od 2008 roku bitwy te upamiętniane są co roku w trakcie obchodzonego Dnia Bitwy o Australię, który przypada w każdą pierwszą środę września.

Blokada Leningradu – okres oblężenia Leningradu w czasie II wojny światowej przez wojska niemieckie, które trwało 2,5 roku od 8 września 1941 do 27 stycznia 1944 roku i pochłonęło około 1,5 miliona ofiar po stronie wojsk radzieckich oraz cywilnych mieszkańców miasta.

Rajd na Choiseul – operacja niewielkich sił przeprowadzona w dniach od 28 października do 3 listopada 1943 r. podczas kampanii na Wyspach Salomona. Marines z 2. batalionu desantowego pod dowództwem ppłk. Victora H. Krulaka, wylądowali na okupowanym przez Japończyków Choiseul w północnych Salomonach i w ciągu siedmiu dni przeprowadzili rajdy na siły japońskiej armii i marynarki na odległość ponad 40 km.

Operacja Corkscrew („korkociąg”) – alianckiej operacji przeprowadzonej 11 czerwca 1943 r. na znajdującej się na Morzu Śródziemnym włoskiej wyspie Pantelleria.

Operacja dnieprowsko-karpacka – operacja strategiczna przeprowadzona pomiędzy 24 grudnia 1943 a 17 kwietnia 1944 roku przez wojska 1., 2., 3. oraz 4. Frontu Ukraińskiego razem z 2. Frontem Białoruskim przeciwko niemieckiej Grupie Armii „Południe” oraz Grupie Armii „A” w celu wyzwolenia wszystkich terytoriów Ukrainy oraz Mołdawii spod okupacji państw Osi. Operacja doprowadziła oddziały Armii Czerwonej do granicy z Rumunią, całkowicie unicestwiając 18 dywizji rumuńskich, niemieckich oraz węgierskich i zmniejszając o połowę stan liczebny 68 innych dywizji państw Osi.

Operacja Fall Blau – operacja wojskowa przeprowadzona przez siły Osi przeciwko wojskom radzieckim latem 1942 r. na froncie wschodnim II wojny światowej pomiędzy 28 czerwca a 24 listopada 1942 r.

Operacja Fustian – operacja brytyjskich sił powietrznodesantowych przeprowadzona podczas alianckiej inwazji na Sycylię w lipcu 1943 r. podczas II wojny światowej. Została wykonana przez 1 Brygadę Spadochronową bryg. Geralda Lathbury'ego, należącą do brytyjskiej 1 Dywizji Powietrznodesantowej. Ich celem był most Primosole nad rzeką Simeto. Celem operacji było wylądowanie brygady po obu stronach rzeki, a następnie przechwycenie mostu i zabezpieczenie otaczającego go terenu, dopóki nie dotrze tam brytyjski XIII Korpus, który trzy dni wcześniej wylądował na południowo-wschodnim wybrzeżu. Ponieważ most był jedynym przejściem przez tę rzekę i mógł dać brytyjskiej 8 Armii dostęp do równiny Katanii, spodziewano się, że zdobycie go przyspieszy postęp ofensywy i doprowadzi do ostatecznego pokonania sił Osi na Sycylii.

Walki o Wyspy Gilberta – kombinowana operacja desantowa, przeprowadzona w listopadzie 1943 roku w ramach operacji Galvanic przez wojska amerykańskie w czasie wojny na Pacyfiku, mająca za zadanie odbicie z rąk japońskich atoli Tarawa i Makin w archipelagu Wysp Gilberta.

Operacja Gomora – seria nalotów bombowych, które zostały przeprowadzone przez brytyjski RAF i amerykański USAAF latem 1943 roku przeciw aglomeracji Hamburga. Kodowa nazwa: Operacja Gomorrah.

Operacja Husky – kryptonim inwazji na Sycylię dokonanej przez wojska aliantów w czasie II wojny światowej.

Operacja Iskra – ofensywna operacja wojsk radzieckich podczas II wojny światowej, mająca przerwać trwającą od września 1941 r. niemiecką blokadę Leningradu. Prace nad przygotowaniem operacji rozpoczęły się wkrótce po zakończeniu nieudanej ofensywy siniawińskiej. Porażka Niemców w bitwie stalingradzkiej w końcu 1942 r., znacząco osłabiła zdolności bojowe Wehrmachtu na froncie wschodnim. W styczniu 1943 r. wojska Związku Radzieckiego planowały lub przeprowadzały działania ofensywne wzdłuż całej linii frontu niemiecko-radzieckiego, w szczególności na terenach południowej Rosji. Operacja Iskra stała się częścią szerszej, zimowej kontrofensywy sił radzieckich przeprowadzonej na przełomie lat 1942–1943.

Zawieszenie broni pomiędzy Włochami a państwami sprzymierzonymi – akt rozejmu, podpisany w tajemnicy 3 września 1943 roku przez przedstawicieli Królestwa Włoch oraz aliantów. Zgodnie z układem Włochy zobowiązały się do wstrzymania działań wojennych po stronie państw Osi, a formalnie bezwarunkowo kapitulowały przed sprzymierzonymi.

Operacja desantowa kerczeńsko-eltigeńska – operacja desantowa przeprowadzona między 31 października a grudniem 1943 roku przez Armię Czerwoną na froncie wschodnim II wojny światowej. Desant odbył się w dwóch miejscach na wschodnim wybrzeżu Krymu, jednak oddziałom Armii Czerwonej udało się ustanowić i zabezpieczyć tylko jeden przyczółek koło Enikale, drugi przyczółek niedaleko Eltigenu wojska radzieckie musiały opuścić z powodu udanego kontrataku oddziałów państw Osi. Armia Czerwona użyła przyczółka koło Enikale w operacji krymskiej rozpoczętej 8 kwietnia 1944 roku, której celem było wyzwolenie Krymu spod okupacji niemieckiej.

Operacja krasnoborska, bitwa pod Krasnym Borem – bojowe działania 55 Armii Frontu Leningradzkiego w czasie dwóch ofensywnych operacji wspólnie z wojskami Frontu Wołchowskogo w celu okrążenia i zniszczenia mgińsko-siniawińskiego ugrupowania 18 Armii.

Operacja Ladbroke – operacja brytyjskiej piechoty szybowcowej przeprowadzona podczas II wojny światowej w pobliżu Syrakuz na Sycylii, która rozpoczęła się 9 lipca 1943 r. w ramach operacji Husky, alianckiej inwazji na Sycylię. Była to pierwsza aliancka operacja powietrznodesantowa z wykorzystaniem dużej liczby samolotów, powierzona brytyjskiej 1 Brygadzie Powietrznodesantowej, dowodzonej przez bryg. Philipa Hicksa, ze składu 1 Dywizji Powietrznodesantowej, startującej z Tunezji 136 szybowcami Waco CG-4 i ośmioma Airspeed Horsa. Celem było przeniesienie dużej siły inwazyjnej w pobliże Syrakuz, zabezpieczenie mostu Ponte Grande i ostatecznie przejęcie kontroli nad samym miastem, zwłaszcza strategicznie ważnymi dokami, jako wstęp do opanowania Sycylii.

Operacja Mały Saturn – wojskowa operacja ofensywna przeprowadzona od 16 grudnia 1942 roku do 18 lutego 1943 roku przez wojska radziecka przeciwko niemieckiemu Wehrmachtowi, usiłującemu odblokować okrążoną w Stalingradzie 6 Armię gen. Friedricha Paulusa. Skutkiem zaciętych walk było ostateczne odepchniecie niemieckich sił od miasta.

Masakra na atolu Wake – zbrodnia wojenna popełniona 7 października 1943 roku, w czasie II wojny światowej, na atolu Wake na Pacyfiku. Z rąk żołnierzy japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej zginęło wtedy 97 amerykańskich jeńców wojennych.

Operacja mgińska — operacja ofensywna wojsk frontów Leningradzkiego i Wołchowskiego prowadzona od 22 lipca do 22 sierpnia 1943 roku, której celem było zniszczenie niemieckiej 18 Armii, uniemożliwienie przerzutu wrogich wojsk dla wsparcia działań na łuku kurskim, uwolnienie mgińskiego węzła kolejowego i przywrócenie trwałego połączenia Leningradu z resztą kraju.

Operacja miuska – operacja ofensywna Armii Czerwonej nad rzeką Mius w Donbasie oraz późniejsze niemieckie przeciwuderzenie na tym obszarze w czasie II wojny światowej, trwające razem od 17 lipca do 2 sierpnia 1943 roku.

Operacja noworosyjsko-tamańska – operacja strategiczna przeprowadzona przez wojska Armii Czerwonej między 9 września a 9 października 1943 roku na froncie wschodnim II wojny światowej w celu wyzwolenia spod okupacji państw Osi Noworosyjska i jego okolic oraz Półwyspu Tamańskiego. W wyniku operacji siły Frontu Północnokaukaskiego całkowicie wyzwoliły Kaukaz i dotarły do Cieśniny Kerczeńskiej. Sukces operacji pozwolił na przeprowadzenie desantu na Półwysep Kerczeński, co zostało wykonane 31 października 1943 roku.

Operacja Avalanche – aliancka operacja desantowa rozpoczęta 9 września 1943 roku, lądowania aliantów na południe od Neapolu, w okolicach miasta Salerno w czasie kampanii włoskiej. Inwazja Włoch rozpoczęła się 10 lipca lądowaniem aliantów na Sycylii. Wraz z lądowaniami sił brytyjskich w południowych Włoszech, 3 września lądowała w rejonie Reggio 8 Armia angielska po silnym bombardowaniu morskim i lotniczym. Operacja miała na celu szybkie zajęcie terytorium Włoch, po rozejmie między siłami Włoch i Aliantów zawartym 3 września i ogłoszonym 8 września. Po ogłoszeniu rozejmu siły floty włoskiej przeszły na Maltę. 9 września rozpoczęła lądowanie 5 Armia amerykańsko-brytyjska pod dowództwem gen. Marka Clarka. Lądowanie poprzedzone było przygotowaniem artyleryjskim 4 pancerników oraz bombardowaniem lotnictwa sprzymierzonych. 11 września 5 Armia spotkała się z silnym kontrnatarciem sił niemieckich wspieranych przez lotnictwo. Niemcy w rejony działania 5 i 8 Armii ściągnęli siły ok. 13 dywizji w tym dużą ilość oddziałów pancernych. Obrońcy mieli dogodną sytuację ze względu na brak użycia przez sprzymierzonych wsparcia powietrznego wynikającego z dużej odległości do lotnisk. Niemcom udało się zatrzymać wojska aliantów, a nawet zepchnąć je na odległość 1000 m. od brzegów w dniach 14-15 września. W krytycznym momencie alianci rzucili do walki całe lotnictwo średniego i dalekiego zasięgu. Od strony morza użyli 6 okrętów liniowych, 7 lotniskowców, 13 krążowników i ok. 60 niszczycieli. W wyniku kontruderzenia sił morskich, lotnictwa i sil lądowych 16 września Niemcy zostali rozbici, a 5 armia połączyła się z 8 armią ok. 40 mil na południowy wschód od Salerno. 17 września Niemcy wycofali się na wcześniej przygotowane linie obronne na drodze do Rzymu. Sojusznicy do prowadzenia dalszej operacji zmuszeni byli ściągnąć dodatkowe siły i zorganizować koordynację działań lądowych i morskich.. W wyniku dalszych walk 1 października zdobyli Neapol.

Operacja Chastise – kryptonim akcji zbombardowania w nocy z 16 na 17 maja 1943 roku niemieckich zapór na rzekach w Zagłębiu Ruhry przez 617 Dywizjon Bombowy RAF-u nazywany od tego czasu Dambusters, który dokonał tego przy użyciu specjalnie w tym celu skonstruowanych „skaczących bomb” wynalezionych i zbudowanych przez brytyjskiego inżyniera Barnesa Wallisa. W wyniku bombardowania zapory na zbiornikach Möhne i Edersee zostały przerwane, powodując katastrofalne zniszczenia w dolinie rzeki Ruhry. Ziemna tama na rzece Sorpe została jedynie nieznacznie uszkodzona.

Operacja Jaywick lub rajd na Singapur – dywersyjna operacja alianckich komandosów przeprowadzona we wrześniu 1943 roku przeciwko flocie japońskiej w porcie singapurskim, w rezultacie której bez strat własnych zatopiono siedem nieprzyjacielskich jednostek handlowych.

Opór w getcie częstochowskim – akcja samoobrony ludności żydowskiej przeciw hitlerowcom 25 czerwca 1943.

Operacja orłowska, znana także jako operacja „Kutuzow” – operacja strategiczna przeprowadzona przez Armię Czerwoną przeciwko Wehrmachtowi między 12 lipca a 18 sierpnia 1943 roku na froncie wschodnim podczas II wojny światowej. Była ona jedną z dwóch radzieckich kontrofensyw rozpoczętych przez Armię Czerwoną po zatrzymaniu niemieckiej ofensywy na Łuk Kurski – operacji „Cytadela”. W wyniku operacji siły radzieckie wyzwoliły Orzeł i zlikwidowały wybrzuszenie orłowskie. Operacja została nazwana na cześć rosyjskiego dowódcy Michaiła Kutuzowa, który uratował Rosję przed całkowitą klęską podczas francuskiej inwazji w 1812 roku.

Operacja Pamphlet lub Konwój Pamphlet – operacja konwojowa podczas II wojny światowej przeprowadzona w styczniu i lutym 1943 roku, a mająca na celu przetransportowanie 9 Dywizji Australijskiej z Egiptu do ojczyzny. Konwój składał się z pięciu statków transportowych, osłanianych przed atakami okrętów Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej podczas rejsu przez Ocean Indyjski i wzdłuż wybrzeża Australii przez kilka zespołów flot alianckich. Żołnierze 9 Dywizji zostali zaokrętowani pod koniec stycznia, a operacja rozpoczęła się 4 lutego. Sił japońskich nie napotkano i 9 Dywizja bez strat przybyła do portów australijskich pod koniec lutego.

Operacja Polarna Gwiazda – operacja przeprowadzona przez radzieckie fronty Leningradzki, Wołchowski i Północno-Zachodni w lutym i marcu 1943 roku. Operacja ta została zaplanowana przez Gieorgija Żukowa w wyniku udanej operacji "Iskra". Zakładała ona dwa oddzielne okrążenia. Jeden z nich miał zostać przeprowadzony na północy przez Front Leningradzki i Wołchowski w pobliżu miasta Mga, a drugi dalej na południu przez Front Północno-Zachodni, koło Diemianska.

Powstanie w getcie białostockim – powstanie, które wybuchło 16 sierpnia 1943 roku. Był to drugi co do wielkości po powstaniu w getcie warszawskim zryw ludności żydowskiej przeciw hitlerowcom. Zostało zorganizowane, a następnie dowodzone przez Antyfaszystowską Organizację Bojową.

Powstanie w getcie warszawskim – zbrojne wystąpienie żydowskich podziemnych formacji zbrojnych na terenie warszawskiego getta od 19 kwietnia do 16 maja 1943.

Walki o Salamaua-Lae-Finschhafen – szereg bitew toczonych podczas kampanii nowogwinejskiej II wojny światowej. Siły australijskie i amerykańskie dążyły do przejęcia kontroli nad cieśninami Witiaz i Dampiera oddzielającymi Nową Gwineę od Nowej Brytanii. By to osiągnąć konieczne było opanowanie trzech baz japońskich na terytorium Nowej Gwinei Australijskiej: Lae, Salamaua i Finschhafen.

Operacja Slapstick – aliancka operacja desantowa w południowych Włoszech w czasie II wojny światowej, przeprowadzona 9 września 1943 roku.

Operacja smoleńska, znana także jako operacja „Suworow” – operacja strategiczna Armii Czerwonej w zachodniej części ZSRR między 7 sierpnia a 2 października 1943 roku na froncie wschodnim II wojny światowej. Operacja miała miejsce prawie jednocześnie z ofensywą na Dnieprze. Trwała dwa miesiące, a wojskami radzieckimi biorącymi w niej udział były Front Kaliniński, Zachodni i Briański. Celem było wyzwolenie rejonów Smoleńska i Briańska spod okupacji niemieckiej. Smoleńsk znajdował się pod okupacją niemiecką od czasu jego zajęcia przez Wehrmacht w 1941 roku.

Operacja Source – atak sześciu brytyjskich miniaturowych okrętów podwodnych typu X na niemieckie pancerniki stacjonujące w norweskim fiordzie, przeprowadzony rankiem 22 września 1943 roku. W jego wyniku poważne uszkodzenia, skutkujące faktycznym wycofaniem z linii, odniósł „Tirpitz”, największy wówczas okręt III Rzeszy. Brytyjczycy stracili wszystkie sześć użytych w akcji miniaturowych okrętów podwodnych i dziewięciu zabitych oraz sześciu wziętych do niewoli członków ich załóg.

Operacja Tidal Wave – atak powietrzny wykonany przez 177 bombowców Sił Powietrznych Armii Stanów Zjednoczonych (USAAF) stacjonujących w Libii i południowych Włoszech przeciwko dziewięciu rafineriom ropy naftowej wokół Ploeszti w Rumunii, który miał miejsce 1 sierpnia 1943 r. podczas II wojny światowej. Była to strategiczna misja bombowa i część „kampanii naftowej”, której celem było sparaliżowanie ruchów wojsk państw Osi poprzez odcięcie ich od dostaw paliw opartych na ropie naftowej. Według oficjalnych raportów amerykańskich, misja zakończyła się „brakiem ograniczenia wydajności produkcji”.

Operacja Turkey Buzzard, znana również jako operacja Beggar – brytyjska operacja zaopatrzeniowa dla sił alianckich stacjonujących w Afryce Północnej, przeprowadzona w okresie od czerwca do sierpnia 1943 r. podczas II wojny światowej. Operacja została nazwana w odmienny sposób przez poszczególne rodzaje brytyjskich sił zbrojnych: armia brytyjska nazwała ją „Turkey Buzzard”, podczas gdy w lotnictwie była znana pod kryptonimem „Beggar”.

Operacja „Vengeance” – operacja przeprowadzona w dniach 17–18 kwietnia 1943 roku przez Siły Powietrzne Armii USA w oparciu o bazy lotnicze na Guadalcanalu, której celem było zestrzelenie dwóch bombowców, przewożących głównodowodzącego japońskiej marynarki wojennej, adm. Isoroku Yamamoto wraz z jego sztabem w trakcie podróży inspekcyjnej po bazach japońskich w archipelagu Wysp Salomona. Operacja zakończyła się sukcesem: obydwa bombowce zostały zestrzelone, adm. Yamamoto oraz 18 osób zginęło. Amerykanie stracili jeden myśliwiec P-38 z pilotem. Uznaje się, że operacja miała duże znaczenie militarne: wyeliminowano dowódcę, będącego architektem dotychczasowych sukcesów japońskich w wojnie na Pacyfiku, co zachwiało morale Japończyków.

Operacja Vulcan i operacja Strike – ostatnie ataki naziemne sił alianckich przeciwko wojskom Osi podczas kampanii afrykańskiej w II wojnie światowej, które miały miejsce w Tunisie, Bon i Bizercie w Tunezji.

Walki na Bałtyku podczas II wojny światowej – bitwy, które rozegrały się na obszarach Morza Bałtyckiego oraz w okolicach linii brzegowej, w latach 1939-1945.

Walki na Oceanie Arktycznym – szereg starć i potyczek pomiędzy niemiecką Kriegsmarine a flotami wojennymi ZSRR oraz aliantów zachodnich stoczonych na obszarach podbiegunowych.

Walki o Wyspy Aleuckie – walki trwające od 3 czerwca 1942 do 15 sierpnia 1943 roku na Wyspach Aleuckich pomiędzy wojskami amerykańskimi i kanadyjskimi a japońskimi. W czerwcu 1942 roku siły japońskie wylądowały na wyspach Attu i Kiska położonych w archipelagu Aleutów w celu odwrócenia uwagi od zajęcia Midway. Małe oddziały japońskie okupowały te wyspy, jednak dalekie położenie wysp, a także trudności pogodowe i terenowe oznaczały, że zebranie odpowiednio dużej alianckiej grupy uderzeniowej, które mogłaby odbić te wyspy, zajęło prawie rok. Ostatecznie, po prawie jednym roku przygotowań, wojska amerykańskie i kanadyjskie odbiły wyspy latem 1943 roku.