W

Gruczoł kuprowy – dwupłatowy gruczoł łojowy u ptaków, położony pod nasadą ogona (kuprem), wydzielający tłustą wydzielinę służącą ptakom do natłuszczania dziobem piór w celu ochrony przed zawilgoceniem, oraz do produkcji prowitaminy D (ergosterol), która pod wpływem światła zamienia się w witaminę D. Szczególnie silnie jest rozwinięty u ptaków wodnych.

W

Grzebień – w anatomii ptaków jest terminem określającym wyrostek na mostku; wyrostek ten przebiega wzdłuż mostka i kończy się za nim, leży w płaszczyźnie prostopadłej do niego i do powierzchni utworzonej przez żebra. Do mostka przyczepione są mięśnie odpowiedzialne za poruszanie skrzydłami w locie: mięsień piersiowy i mięsień kruczo-ramienny. Grzebień nie występuje u wszystkich ptaków. Wiele ptaków nielotnych nie posiada grzebienia.

W

Kantarek – część upierzenia ptaków. Są to pióra na odcinku między przednim kącikiem oka a dziobem, często kontrastowo ubarwione.

W

Kość krucza – parzysty składnik obręczy kończyny górnej. Dobrze rozwinięta u ptaków, gadów i płazów. U ssaków została zredukowana do małego wyrostka kruczego na łopatce. U ryb kość krucza wraz z łopatką tworzą obręcz barkową i powierzchnię stawową łączącą kręgosłup z płetwą piersiową. W odniesieniu do spodoustych nazwa kość krucza używana jest przez analogię do ryb kostnoszkieletowych.

W

Kość potyliczna – kość mózgoczaszki ptaków i ssaków, położona w jej okolicy potylicznej.

W

Kuper – u ptaków obszar znajdujący się pomiędzy grzbietem a pokrywami nadogonowymi. Na kuprze znajduje się gruczoł kuprowy.

W

Lotki – duże i sztywne pióra umieszczone na tylnej krawędzi skrzydeł ptaków. Tworzą powierzchnię nośną skrzydła, niezbędną do lotu.

W

Lusterko – u ptaków: grupa piór na skrzydle ubarwiona mocno kontrastowo względem otaczających je piór. Może być istotną cechą rozpoznawczą, np. u krakwy. Najczęściej jest niebieskie lub zielone. Nie występuje u mew.

W

Pióro – twory nabłonkowe pokrywające ciała części zwierząt, zwłaszcza ptaków. Podobnie jak łuski u gadów, pióra zachodzą na siebie dachówkowato.

W

Podoteka – łuski rogowe pokrywające częściowo lub w całości skok i palce ptaków. Są rozmaitych kształtów i rozmiarów i układają się rozmaicie w różnych częściach tej samej stopy. Największe znajdują się na przedniej stronie skoku (akrotarsium) i na grzbietowej stronie palców (akropodium). Łuski, które tworzą akrotarsium mogą zlewać się w jedną rogową płytkę. Czasem sposób ułożenia i wielkość łusek podoteki jest podstawą do wyróżniania poszczególnych taksonów, zwłaszcza na poziomie gatunkowym. Niektóre ptaki, których skok i palce są w całości pokryte piórami nie posiadają podoteki w ogóle.

W

Pokrywy, nadlotki (tectrices) – grupa piór przykrywających inne grupy upierzenia lub otwór uszny ptaków. Pokrywami nazwane są grupy piór u skrzydeł, ogona jak i głowy.

W

Pygostyl – trójkątna kość ogonowa ptaka, powstała ze zrośnięcia kilku ostatnich kręgów ogonowych. Stanowi oparcie dla sterówek.

W

Skok – słabo umięśniona część kończyny dolnej ptaków, której szkielet tworzy silnie wydłużona kość skokowa. Jest to odcinek nogi ptaka znajdujący się pomiędzy piętą a śródstopiem zakończonym palcami. Inaczej niż u ludzi, u ptaków długość kości skokowej tworzącej skok ma znaczny wpływ na całkowitą długość kończyny. Skok zazwyczaj pokryty jest podoteką, rzadziej piórami, a wyjątkowo także skórą.

W

Skrzydełko (alula) – grupa 2–6 piór, wyrastających z kości kciuka ptaka. W trakcie lotu wygasza zawirowania powietrza, które opływa skrzydło, co zmniejsza jego opór.

W

Sterówki – pióra ogonowe u ptaków. Duże pióra konturowe, wachlarzowato osadzone przy ogonie.

W

Synsakrum – kość ptaków powstała ze zrośnięcia kręgów lędźwiowych i krzyżowych. Z przodu łączy się z ostatnim kręgiem piersiowym, a z tyłu z pięcioma pierwszymi kręgami ogonowymi. Może składać się z 10 do 22 kości. Zrost kości w synsakrum jest całkowity, liczbę kręgów można stwierdzić licząc wyrostki poprzeczne, które łączą ptasi kręgosłup z miednicą. Synsakrum można podzielić na 5 odcinków, zależnie od tworzących je kręgów; od strony głowy do ogona są to odcinki: synsakro-torakalny, synsakro-torako-lumbalny, lumbalny, sakralny, kaudalny.

W

Szlara — talerzowato ułożone pióra wokół dzioba i oczu u sów oraz niektórych przedstawicieli z rzędu szponiastych. Pióra te są krótsze i sztywniejsze od reszty upierzenia głowy ptaka, a często także jaśniejsze. Szlara służy do skupiania (zbierania) fal akustycznych w celach nawigacyjnych. Ptaki te bowiem, wbrew powszechnemu mniemaniu, nie są nocnymi superwzrokowcami, lecz myśliwymi-słuchowcami i są aktywne w nocy, niezależnie od stopnia zachmurzenia nieba, czy też obecności księżyca. Ważne tylko, by była to noc spokojna i przede wszystkim cicha. Ponadto słuch sów jest dodatkowo wspomagany przez ruchomy fałd skórny w obrębie otworów usznych oraz asymetryczne położenie uszu, dzięki czemu sowy doskonale oceniają odległość.

W

Szpon – ostry i odpowiednio zakrzywiony pazur ptaków drapieżnych służący do chwytania i przenoszenia martwej zdobyczy. Poza dziobem stanowi główną broń ptaków drapieżnych, pomocną w polowaniu.

W

Tibiotarsus – kość długa znajdująca się w ciele ptaka pomiędzy kością udową a skokiem. Powstała poprzez zrost bliższego ciału końca kości stępu z piszczelem. Spotykane określenie kość goleniowa jest określeniem potocznym i błędnym, gdyż kościec goleni obejmuje również kość strzałkową.

W

Układ kostny ptaków – rusztowanie ciała ptaka zbudowane z tkanki kostnej i chrzęstnej. Stanowi ochronę dla narządów wewnętrznych, jest przyczepem dla mięśni, nadaje ciału kształt i postawę. Odgrywa ważną rolę w lokomocji. Szkielet ptaków wykazuje wiele cech, które umożliwiają ptakom lot. Podobnie jak u innych kręgowców wyróżniamy szkielet osiowy oraz szkielet kończyn.

W

Układ pokarmowy ptaków nie jest tak skomplikowany jak ludzki. Mają one identyczne narządy jak ludzie, ale dodatkowo mają także wole. Muszą połykać pokarm w całości, bo nie mają zębów. Wyróżnia się następujące elementy, według kolejności w drodze pokarmu:przełyk – transportuje pożywienie do wola wole – gromadzi się tu pożywienie, ponieważ jest ono połykane szybko, w obawie przed zabraniem przez innego ptaka żołądek gruczołowy – tu u ptaków mięsożernych pokarm jest trawiony silnymi kwasami, u roślinożernych tylko rozmiękczany żołądek mięśniowy (mielec) – u roślinożernych ptaków dopiero tu pokarm jest rozcierany na papkę. Ptaki odżywiające się nasionami połykają piasek i drobne kamyczki, aby ułatwić rozcieranie pożywienia. Strusie mają w żołądku nawet do 1 kilograma kamyczków; jeżeli połkną coś metalowego, np. klucze mogą one ulec wygięciu. U mięsożerców tu zbierają się niestrawialne resztki, np. kości, pancerzyki owadów, sierść. Są one potem wydalane w wypluwkach. jelito cienkie jelito grube kloaka

W

Widełki – kość należąca do pasa barkowego, właściwa ptakom i niektórym innym dinozaurom. Powstała ze zrostu dwóch obojczyków.

W

Worki powietrzne – grubościenne pęcherzykowate worki połączone z płucami i rozmieszczone wewnątrz tułowia ptaka, a nawet wchodzące do wnętrza niektórych kości. Zmniejszają ciężar ciała zwierzęcia i ułatwiają oddychanie w locie. Mają również znaczenie w termoregulacji ptaków.

W

Woskówka (ceroma) – miękka, silnie ukrwiona, zmodyfikowana skóra znajdująca się u niektórych ptaków przy nasadzie dzioba, lub powlekająca cały dziób (kaczkowate). W obrębie woskówki lub na jej skraju umieszczone są nozdrza. Często kontrastowo ubarwiona, zwłaszcza u samców. U ptaków drapieżnych woskówka jest żółta lub szara albo niebieska.

W

Wulst – część mózgowia ptaków o szczególnym znaczeniu dla przetwarzania bodźców zmysłowych. Wulst jest wybrzuszeniem grzbietowej części kresomózgowia, szczególnie dobrze rozwiniętym u drapieżnych ptaków o dużych oczach, takich jak sowy.