W

Czułki – nitkowate lub palczaste narządy, osadzone zwykle na głowie lub płacie głowowym, pełniące funkcje zmysłowe, występujące u wielu grup bezkręgowych organizmów zwierzęcych. Są bogato unerwione i ruchome. Czasami pełnią dodatkowe funkcje, np. chwytne czy lokomotoryczne.

W

Dwupromieniste (Biradiata) – zwierzęta, których ciało wykazuje symetrię dwupromienistą, tzn., że można przez nie przeprowadzić dwie płaszczyzny symetrii.

W

Jama ciała – wypełniona płynem przestrzeń ograniczona listkami zarodkowymi powstającymi w okresie rozwoju zarodkowego zwierząt o słabo rozwiniętej tkance wypełniającej. U bezkręgowców jest elementem szkieletu hydrostatycznego. W jamach ciała rozwijają się narządy wewnętrzne.

W

Jądro – gonada występująca u samców większości zwierząt.

W

Kolec – ostro zakończony i zwykle sztywny twór u roślin lub zwierząt.U roślinKolec to wytwór epidermy oraz tkanek znajdujących się pod nią. Wykształca się na łodygach, liściach lub owocach. W odróżnieniu od podobnych i pełniących podobne funkcje cierni nie posiada połączenia z wiązkami przewodzącymi, daje się łatwiej oderwać. Zbudowany jest ze sklerenchymy. Chroni roślinę przed zjedzeniem przez zwierzęta roślinożerne.U zwierzątMianem kolców określa się sztywne, zaostrzone wyrostki ciała. Powstają one ze sztywnych włosów, promieni płetw, przekształconych łusek i wypustek rogowych, np. u jeży, kolczatki australijskiej, jeżozwierzy lub ryb. U wielu gatunków kolce są połączone z gruczołami jadowymi.

W

Lofofor – aparat czułkowy niektórych wtórnojamowych bezkręgowców morskich, złożony z podstawy i korony orzęsionych czułków otaczających otwór gębowy. Korona może mieć kształt taśmowaty, pierścieniowaty, podkowiasty lub spiralnie skręcony. Lofofor pełni funkcję organu filtrującego pokarm i oddechowego.

W

Łuski – kostne lub rogowe płytki pokrywające ciała wielu zwierząt i pełniące zazwyczaj funkcje obronne. Występują u ryb, gadów, ptaków i niektórych bezkręgowców. U kręgowców są częścią powłok wspólnych organizmu. Wielokrotnie ewoluowały niezależnie.

W

Marsupium – wgłębienie ciała samic niektórych zwierząt służące do przetrzymywania jaj lub młodych. Występuje u większości torbaczy oraz niektórych bezkręgowców.

W

Metamery, pierścienie ciała, czasami nazywane somitami – występujący u niektórych zwierząt dwubocznie symetrycznych szereg powtarzających się odcinków ciała o pierwotnie podobnej (homonomicznej) budowie. Wyraźnie widoczne metamery występują m.in. u pierścienic (Annelida) i owadów (Insecta). U wieloszczetów (Polychaeta) wszystkie metamery zawierają te same narządy.

W

Naczynie krwionośne – część układu krążenia służąca do transportowania krwi przez organizm. Są trzy główne rodzaje naczyń krwionośnych: tętnice, włośniczki i żyły. Tętnice rozdzielają się na tętniczki i dalej na naczynia włosowate, które z kolei łączą się w żyłki i dalej w żyły.

W

Narząd ruchu, układ ruchu – część organizmu odpowiadająca za utrzymanie postawy i wykonywanie ruchów.

W

Narząd świetlny, fotofor – emitujący światło narząd występujący w skórze niektórych gatunków ryb, spotykane również u głowonogów. Fotofory różnych gatunków mają różny stopień skomplikowania budowy – od stosunkowo prostych do złożonych na wzór budowy oka.

W

Notochorda, gębostruna, stomochorda – niewielka, ślepa wypustka przedniej części gardzieli występująca u większości półstrunowców (Hemichordata). Jest skierowana w głąb ryjka. U niektórych gatunków ma dwa boczno-brzuszne wgłębienia w kształcie worka. Swoją budową, rozwojem i położeniem wykazuje duże podobieństwo do struny grzbietowej strunowców (Chordata), jednak nie jest z nią homologiczna.

W

Odontoda, ząb skórny – niewielka forma zębinowa o pojedynczej jamie miękiszowej, występująca zwykle na powierzchni skóry lub w pobliżu otworów ciała różnych gatunków zwierząt, szczególnie u ryb. W zależności od umiejscowienia odontody przyjmują różny kształt i pełnią różne funkcje. W paleontologii uważane są za pierwotne elementy szkieletu skórnego. Występowały jako elementy pokrycia ciała już u paleozoicznych chrzęstnoszkieletowych, u fałdopłetwych, a współcześnie u zbrojnikowatych.

W

Oskórek, kutykula, kutikula – zbudowany w dużej części z chityny zewnętrzny szkielet lub warstwa skóry pokrywająca ciało wielu zwierząt bezkręgowych lub wyścielająca ektodermalne narządy wewnętrzne. Jest wytworem nabłonka i zawiera jego wydzieliny w postaci związków chemicznych. Oskórek chroni narządy wewnętrzne, jest miejscem przyczepu mięśni, ogranicza wzrost organizmu. Oskórek jest co jakiś czas zrzucany i tworzy się nowy. Zjawisko to nosi nazwę linienia. Do momentu stwardnienia nowego oskórka organizm rośnie.

W

Przewody Wolffa, także jako przewody śródnercza lub przewody pranercza – moczowody pierwotne pełniące funkcje wyprowadzania moczu u samic bezowodniowców, a u samców z wyjątkiem kręgoustych i ryb kostnoszkieletowych również funkcje nasieniowodów.

W

Przydatki głowowe – mięsiste wyrostki (narośla) pod gardłem (korale) lub na głowie (grzebień) obecne u niektórych gatunków ptaków, kóz lub innych zwierząt. Mogą wypełniać się krwią, co powoduje ich usztywnienie i powiększenie (erekcję). Narząd ten występuje najczęściej u osobników jednej płci danego gatunku.

W

Pygidium, pigidium – wieloznaczny termin stosowany w zoologii dla określenia końcowego odcinka ciała lub odwłoka niektórych zwierząt bezkręgowych, a w szczególności:końcowy odcinek ciała pierścienic, na którym umiejscowiony jest otwór odbytowy; u wieloszczetów poprzedzony prepygidium, końcowy odcinek ciała owadów, epiprokt jętek i termitów, końcowy odcinek ciała trylobitów, nieparzysty skleryt położony nad otworem odbytowym widelnic, ostatni człon odwłoka chrząszczy, cztery ostatnie człony odwłoka tarcznikowatych płytka odbytowa na końcu odwłoka skorków.

W

Rozpiętość skrzydeł – odległość pomiędzy końcami skrzydeł. Termin stosuje się w odniesieniu do samolotów jak i zwierząt latających, takich jak ptaki, nietoperze, pterozaury i owady.

W

Septa, l. mn. septy – w znaczeniu ogólnym – przegroda.

W

Skrzydło – parzysty narząd umożliwiający zwierzętom latanie. Występuje u wielu owadów oraz u niektórych kręgowców. U owadów występuje 1 lub 2 pary, u pozostałych zwierząt – 1 para skrzydeł.

W

Spikule (łac. spicula, l.p. spiculum) – termin z anatomii zwierząt stosowany w różnych znaczeniach:zwykle oznacza twarde, igłokształtne struktury, bardzo drobny, igłowaty, ostry wyrostek, u gąbek spikule, nazywane również sklerytami, to igły budujące szkielet gąbek. U gąbek wapiennych zbudowane są z węglanu wapnia (CaCO3), u niewapiennych z tlenku krzemu (SiO2). Są spajane substancją białkową przypominającą kolagen, zwany sponginą. Wytwarzane są przez specjalne komórki – skleroblasty. Ze względu na ogromną różnorodność kształtów igieł dzieli się je na jednoosiowe, trójosiowe, czteroosiowe i wieloosiowe, ze względu na wielkość występują megaskleryty (duże) i mikroskleryty (małe). Kształt igieł pomaga w określeniu gatunku danej gąbki. u nicieni spikule to narząd kopulacyjny, żądło, pokładełko, u igłoskórych (mięczaki) – różnorodnego kształtu zmineralizowane struktury położone w oskórku płaszcza.

W

Ssawka, trąbka – wieloznaczny termin stosowany w zoologii dla określenia wydłużonego, nieparzystego przydatku na głowie niektórych zwierząt, głównie bezkręgowych, zazwyczaj połączonego z otworem gębowym i służącego do pobierania pokarmu. W poszczególnych grupach zwierząt ma różnorodną budowę. Oprócz pobierania substancji pokarmowych może też pełnić funkcje czuciowe, oddechowe lub czepne.

W

Stolon – odgałęzienie polipa u parzydełkowców mające kształt rurki, na której pączkują nowe moduły. W przypadku gąbek i mszywiołów stolonem nazywa się uproszczone do postaci rurki osobniki (zooidy) tworzące kolonie, także pączkujące w nowe osobniki.

W

Szczecinka – włoskowata struktura. Wśród zwierząt większość szczecinek występuje u bezkręgowców:Szczecinki u pierścienic są sztywnymi szczecinkami występującymi na ciele. Pomagają dżdżownicom wydostawać się na powierzchnię i zapewniają prawidłowy przebieg ruchów perystaltycznych. Włoski te utrudniają wyciągnięcie pierścienicy z ziemi. Szczecinki u skąposzczetów składają się w dużej mierze z chityny. Szczecinki umiejscowione na odnóżach kryla i małych skorupiaków pomagają im w zbieraniu fitoplanktonu. Szczecinki w entomologii są tworami jednokomórkowymi, formowanymi z komórek nabłonka. Służą do ochrony ciała.

W

Teratologia – nauka, która zajmuje się badaniem potworności, nieprawidłowości oraz wad rozwojowych. Powiązana jest ściśle z anatomią porównawczą i patologiczną, embriologią i genetyką. Badania teratologii mają wielkie znaczenie dla poznania prawidłowego rozwoju organizmów, ponieważ u potworków widoczne są szczególnie wyraźnie określone właściwości rozwojowe.

W

Uchyłek – medyczne lub biologiczne określenie workowatego uwypuklenia ściany narządu, wyrostek lub woreczek odchodzący od głównej osi organu. W entomologii diverticulum oznacza ślepy uchyłek narządu. W anatomii bezkręgowców używa się też określenia dywertykuły.

W

Układ odpornościowy, układ immunologiczny – układ narządów umożliwiających działanie mechanizmom odporności. W skład układu odpornościowego wchodzą:narządy limfatyczne naczynie chłonne komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych przeciwciała, cytokiny i tym podobne.

W

Wylinka, egzuwium – zewnętrzna część powłoki ciała zwierząt zrzucana przy linieniu, np. oskórek (kutykula) stawonogów, zrogowaciałe warstwy naskórka gadów.