45 Fizjologia roślin

Adkrustacja, apozycja (powlekanie) – odkładanie związków na powierzchni ściany komórkowej pierwotnej u roślin. Substancje powlekające to głównie kutyna, woski, suberyna, a także kaloza i śluzy. Adkrustacja jest ochroną przed nadmiernym przepuszczaniem wody przez ścianę. Niekiedy rozrastająca się wtórna ściana komórkowa jest tak gruba, że zajmuje prawie całą objętość komórki, na przykład we włóknach sklerenchymatycznych. Natomiast w komórkach merystematycznych i miękiszowych ściana komórkowa jest cienka i cały czas zachowuje pierwotny charakter.

Retardanty wzrostu roślin (antygibereliny) – grupa syntetycznych regulatorów wzrostu i rozwoju roślin o różnej budowie chemicznej. Cechą wspólną związków z tej grupy jest hamowanie wzrostu roślin wyższych, dlatego znalazły zastosowanie w rolnictwie i ogrodnictwie do ograniczania długości pędów bez jednoczesnego obniżania produktywności uprawy. Nazwa „antygibereliny” pochodzi od ich działania przeciwnego do giberelin (fitohormonów).

Białka szoku cieplnego – grupa białek, których ekspresja wzrasta, kiedy komórki są narażone na działanie czynników stresowych, m.in. podwyższonej temperatury, ale również niskiej temperatury, stresu solnego, osmotycznego i metali ciężkich. Produkcja HSP może wzrastać także w odpowiedzi na infekcje, zapalenie, działanie toksyn, promieniowanie UV, głodzenie, niedotlenienie itp. Część HSP jest produkowana w komórce cały czas.

Biosekwestracja – wychwytywanie i magazynowanie dwutlenku węgla, przy udziale procesów biologicznych.

Chemotyp – fenotyp chemiczny, wyrównany nie ze względu na obecność lub stężenie specyficznych metabolitów wtórnych. Czynniki genetyczne i epigenetyczne mogą nie wiązać się z określonymi cechami morfologicznymi – morfotypem lub anatomicznymi lecz powodować wystąpienie unikalnych cech chemicznych organizmu. Pojęcie zostało zastosowane po raz pierwszy przez Rolfa Santessona i jego syna Johana w roku 1968 w odniesieniu do roślin. Współcześnie termin stosowany jest także w odniesieniu do mikroorganizmów.

Chlorooddychanie, chlororespiracja – zjawisko podobne do łańcucha oddechowego, jednakże zachodzące w chloroplastach. W chloroplastach glonów i roślin wyższych możliwa jest niefotochemiczna redukcja puli plastochinonu ze zużyciem NADH lub NADPH. Plastochinon może być następnie utleniany przez mało znaną oksydazę. W efekcie zachodzenia chlorooddychania chloroplasty mogą zużywać NADPH i wytwarzać gradient protonowy wykorzystywany do syntezy ATP. Natężenie procesu redukcji plastochinonu bez udziału światła jest niewielkie, jego rola nie jest znana, a samo zjawisko jest zbadane w niewielkim stopniu.

Cykl glioksylanowy, zwany też cyklem glioksalowym lub cyklem glioksalanowym lub cyklem kwasu glioksalowego lub cyklem Krebsa-Kornberga – cykliczny szereg przemian biochemicznych umożliwiający przekształcanie tłuszczów w cukrowce.

Etiolacja (wypłonienie) – zjawisko polegające na niewytworzeniu zielonego barwnika chlorofilu w tkankach oraz szybkim wzroście wydłużeniowym łodygi roślin rozwijających się w ciemności. Podczas wzrostu w ciemności roślina wykorzystuje materiały zapasowe. Gdy znajdzie się na świetle, zachodzi proces deetiolacji, polegający na zahamowaniu wzrostu wydłużeniowego łodygi, rozwinięciu liści, wytworzeniu chlorofilu i rozpoczęciu procesu fotosyntezy. Receptorem światła w procesie deetiolacji jest fitochrom, który w etiolowanych siewkach występuje w dużych ilościach. Naświetlenie takich siewek światłem czerwonym lub białym. Powstający w wyniku oświetlenia fitochrom PFR występuje jako Phy A i Phy B. Forma A jest nietrwała i ulega szybkiemu rozpadowi. Rozpad fitochromu na świetle jest zjawiskiem nieodwracanym, a wyjątkowo wysokie stężenie występuje tylko u siewek.

Fitochelatyny, PC – polipeptydy wytwarzane w komórkach roślinnych i mikroorganizmach, uczestniczące w wychwytywaniu jonów toksycznych metali. Po połączeniu z metalem kompleks filochelatyna-metal transportowany jest do wakuoli. W ten sposób cytoplazma poddawana jest detoksykacji.

Fitochrom jest fotoreceptorem, barwnikiem używanym przez rośliny w reakcjach na światło lub jego brak. Maksimum absorpcji barwnika przypada na długości fal odpowiadające światłu czerwonemu i dalekiej czerwieni. Wiele roślin wykorzystuje fitochrom do określenia czasu odpowiedniego na kwitnięcie poprzez określenie dnia i nocy. Zmiany w zawartości poszczególnych form fitochromu pozwalają regulować reakcje związane z cyklem dobowym. Fitochrom reguluje również kiełkowanie nasion, wzrost wydłużeniowy siewek, wielkość i kształt liści, syntezę chlorofilu oraz prostowanie się hipokotyli lub epikotyli siewek roślin dwuliściennych. Cząsteczka fitochromu jest chromoproteiną, składa się z części białkowej połączonej z barwnikiem.

Fitosterole, sterole roślinne – grupa steroli wytwarzanych przez rośliny. Znanych jest ponad 150 różnych steroli roślinnych. Sterole wytwarzane przez rośliny są elementem strukturalnym błon komórkowych i cytoplazmatycznych, uczestniczą w regulacji procesów wewnątrzkomórkowych oraz pełnią funkcję substancji obronnych przed roślinożercami. Wiele steroli roślinnych po połączeniu z cukrem tworzy glikozydy, będące substancją obronną oraz znajdujące zastosowanie jako leki.

Fotoblastia, nasiona fotoblastyczne – zjawisko regulacji kiełkowania nasion przez światło występujące u niektórych roślin wyższych odpowiedzialne za pozostanie w stanie spoczynku lub wyjście z niego. W zależności od reakcji na światło rozróżniana jest fotoblastia dodatnia, gdy światło stymuluje kiełkowanie i fotoblastia ujemna, gdy światło hamuje kiełkowanie. Tylko nieliczne rośliny wytwarzają nasiona niewrażliwe na światło. Jest to około 4% gatunków, jednak jest wśród nich wiele gatunków uprawianych przez człowieka. Światło może być czynnikiem niezbędnym do wykiełkowania, tak jest u jemioły lub jedynie przyspieszać kiełkowanie.

Gumy naturalne – bardzo lepkie, zestalające się na powietrzu substancje wytwarzane przez rośliny wyższe, glony oraz bakterie. Głównym składnikiem gum naturalnych są substancje o charakterze polisacharydów innych niż skrobia. Szczegóły składu różnią się w zależności od organizmu, z którego pochodzi substancja, warunków w jakich wzrastał, jego wieku oraz metody pozyskiwania. Zbliżone są pod względem składu chemicznego do śluzu roślinnego. Wydzieliny roślinne stanowiące mieszaniny gum i żywic nazywane są żywicami gumowymi.

Inteligencja roślin – złożone zachowania adaptacyjne występujące u roślin. Zachowania te umożliwiają organizmom roślinnym dostosowanie się do warunków środowiska. Mechanizmy adaptacyjne, będące plastyczną reakcją fenotypową w odpowiedzi na sygnały ze środowiska powstały w wyniku ewolucji i obejmują zachowania takie jak reakcja na stres lub obrona przed patogenem. Właściwe reagowanie na zmieniające się warunki wymaga istnienia pamięci, uczenia się i inteligencji. Reakcje roślin mogą mieć charakter morfologiczny lub fizjologiczny. Koncepcja inteligentnych zachowań u roślin została zapoczątkowana przez Karola Darwina.

Kryptochromy – fotoreceptory światła niebieskiego u zwierząt i roślin. Nazwy tej używa się w odniesieniu do specyficznej podklasy receptorów światła niebieskiego – flawoprotein regulujących kiełkowanie, elongację, fotoperiodyzm i inne reakcje wzrostowe roślin. Światło niebieskie pośredniczy także w fototropizmie, ale udział kryptochromów w tym procesie nie jest znany. W tym procesie bierze udział NPH1, białko zawierające flawinową grupę chromoforową, którego widmo absorpcyjne funkcjonalnej cząsteczki pokrywa się z widmem czynnościowym dla procesu fototropizmu i nazywane jest fototropiną. Kryptochromy to białka wczesne ewolucyjnie, pochodzące od fotoliaz – bakteryjnych enzymów flawoproteinowych aktywowanych przez światło i uczestniczących w naprawie dimerów pirymidynowych DNA. U eukariontów kryptochromy utraciły tę zdolność katalityczną.

Ksenia – zjawisko ujawniania się genotypu rośliny ojcowskiej w tkankach nasion lub owoców. Występowanie cech będących wynikiem ekspresji genów zawartych w pyłku w tkankach, które pochodzą wyłącznie z rośliny matczynej określane jako metaksenia, zaś w tkankach, które powstają z połączenia gamet - gamoksenia.

Lodowy kwiat – struktura przypominająca kwiat lub wstążkę, powstała z cienkich pasków lodu wyłaniających się przeważnie z obumarłej łodygi lub gałęzi, czasami z wystającej z ziemi rury.

Maceracja – w botanice rozpad tkanek w wyniku rozkładu substancji tworzących blaszkę środkową. Proces może zachodzić naturalnie i być związane z rozwojem rośliny, może być też wywoływane przez czynniki zewnętrzne w tym patogeny oraz jest przeprowadzany sztucznie, w warunkach laboratoryjnych, w celu uzyskania kultur komórkowych. W procesie maceracji zarówno naturalnej jak i sztucznej uczestniczą enzymy rozkładające blaszkę środkową. Maceracja wywoływana infekcją patogenów zachodzi pod wpływem endo-poligalaktouronazy. Enzym ten może być wytwarzany przez bakterie i grzyby. Do rozpadu blaszki środkowej dochodzi także pod wpływem wysokiej temperatury.

Materiały zapasowe roślin, substancje zapasowe – związki organiczne gromadzone przez roślinę i zużywane na niektórych etapach rozwoju, np. w czasie kiełkowania nasion lub w okresach niekorzystnych dla rośliny warunków środowiska.

Metabolity wtórne – grupa związków organicznych, które nie są bezpośrednio niezbędne do wzrostu i rozwoju organizmu. Synteza związków określanych jako metabolity wtórne jest charakterystyczna dla roślin wyższych, grzybów i bakterii. Poznano kilkadziesiąt tysięcy związków zaliczanych do metabolitów wtórnych. Szacuje się, że może istnieć około 200 000 takich związków. W przypadku niektórych związków chemicznych występujących w komórkach roślinnych, ocena czy jest on bezpośrednio niezbędny do działania organizmu jest trudna. W syntezę metabolitów wtórnych zaangażowanych jest wiele tysięcy enzymów, kodowanych u poszczególnych gatunków przez około 15-25% genomu.

Myrmekotrofia – forma mutualizmu, polegająca na pozyskiwaniu przez rośliny związków mineralnych z odpadów kolonii mrówek z tymi roślinami związanych, takich jak odchody czy szczątki owadów. Martwe szczątki stanowią dodatkowe źródło azotu. Dojrzałe osobniki Nepenthes bicalcarata mogą uzyskiwać około 40% azotu występującego w liściach ze współpracy z mrówkami. Rośliny wykształcają specjalne struktury ułatwiające osiedlenie się mrówek. Są to modyfikacje liści, ogonków liściowych, łodyg oraz puste ciernie. Żyjące w takich strukturach mrówki nie tylko przyczyniają się do zwiększenia dostępności związków azotowych, lecz również zapewniają roślinom obronę przed owadami zjadającymi liście. Rośliny pozyskujące azot w wyniku myrmekotrofii występują zwykle w ekosystemach gdzie dostępność tego pierwiastka jest ograniczona. Tę strategię ewolucyjną stosują m.in. epifityczne rośliny z rodzaju Myrmecodia.

Nektar – wydzielina miodników (nektarników) roślin. Jest to wodny roztwór cukrów, głównie fruktozy i glukozy. Nektar wabi zwierzęta zapylające kwiaty, przez co odgrywa kluczową rolę w procesie rozmnażania roślin. Jego skład i intensywność wydzielania są zmienne u poszczególnych gatunków, o różnej porze dnia i w zależności od warunków pogodowych. Z nektaru pszczoły właściwe i nieliczne inne błonkoskrzydłe wytwarzają miód, który powstaje w wyniku zagęszczenia nektaru, rozłożenia sacharozy na cukry proste i zakonserwowania powstałej substancji niewielką ilością kwasu mrówkowego.

Obrona przed roślinożercami – zespół mechanizmów w postaci przystosowań morfologicznych oraz fizjologicznych roślin, mających na celu przeciwdziałanie lub zniwelowanie skutków ataku organizmów roślinożernych. Mechanizmy te mogą mieć charakter bezpośredniego oddziaływania między rośliną a żywiącym się nią organizmem lub charakter pośredni polegający na współpracy z naturalnymi wrogami roślinożerców. Powstanie mechanizmów obronnych w wyniku ewolucji miało miejsce po pojawieniu się owadów, które wykorzystywały rośliny jako źródło pokarmu. Koewolucja roślin i owadów zachodzi od permu, jednak gwałtowny wzrost wzajemnych adaptacji obejmuje okres kredy, kiedy to pojawiły się rośliny okrytonasienne.

Odporność roślin na niską temperaturę – zdolność roślin do przetrwania w warunkach niskich temperatur. Przez niskie temperatury w fizjologii roślin rozumie się zakres 12 °C do –70 °C, a nawet niższych.

Odporność roślin na suszę, odporność roślin na deficyt wody – zdolność roślin do przetrwania w środowisku, które nie zapewnia odpowiedniej ilości wody dla organizmu. Mechanizmy zapewniające przetrwanie mogą mieć charakter morfologiczny, fizjologiczny i biochemiczny. Część mechanizmów odpornościowych ma charakter adaptacji, cechy dziedziczone, a część charakter aklimatyzacji, cech pojawiających się w warunkach stresu nie przekazywanych na kolejne pokolenia. Wyróżniane są dwie strategie odporności na suszę. Pierwsza z nich polega na przeciwdziałaniu odwodnieniu, rośliny stosujące taką strategię nazywane są roślinami homeohydrycznymi. Druga strategia polega na tolerowaniu odwodnienia, rośliny stosujące taką strategię nazywane są roślinami poikilohydrycznymi. Susza może mieć charakter suszy atmosferycznej, czyli niskiej względnej wilgotności powietrza, suszy glebowej, czyli niskiej zawartości wody w glebie albo suszy fizjologicznej, związanej z zasoleniem gleby lub zamarznięciem wody w glebie.

Odporność roślin na wysoką temperaturę – zdolność roślin do przetrwania w warunkach podwyższenia temperatury w stosunku do typowych typowych temperatur siedliska.

Odporność roślin na zasolenie – zdolność roślin do przetrwania w środowisku o wysokim stężeniu soli, najczęściej chlorku sodu, albo wysokiej łącznej zawartości jonów w strefie korzeniowej. Stres związany z wysokim stężeniem jonów jest przede wszystkim efektem suszy fizjologicznej, ważnym czynnikiem stresogennym jest także podwyższone stężenie jonów Na+ w komórkach. Rośliny zdolne do ciągłego życia w warunkach zasolenia nazywane są halofitami lub słonoroślami. Halofity nie tylko tolerują wysokie stężenie soli w podłożu, lecz wręcz wymagają takich warunków – bez chlorków fotosynteza u tych roślin ulega zahamowaniu. Halofity występują wyłącznie wśród roślin okrytonasiennych – adaptacji do siedlisk zasolonych nie wykształciły paprocie i mszaki.

Odporność roślin na związki toksyczne – zdolność roślin do przetrwania w środowisku zanieczyszczonym. Najczęściej zanieczyszczenia maja charakter antropogeniczny, mogą być to także związki toksyczne pojawiające się w środowisku naturalnie, w tym związki wytwarzane przez rośliny. Spośród substancji wprowadzanych do środowiska przez człowieka za szkodliwe dla roślin uznawane są dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), ozon troposferyczny oraz szereg węglowodorów pojawiających się w powietrzu. Najważniejszą grupą substancji toksycznych pojawiających się w glebach są metale ciężkie, aczkolwiek badany jest także wpływ pestycydów stosowanych w rolnictwie. Wszystkie substancje pochodzenia obcego mogące mieć negatywny wpływ na rośliny określane są jako ksenobiotyki.

Oleozyny – białka występujące w komórkach roślin. W zależności od gatunku mają masę 15-26 kDa. Występują w organellach magazynujących tłuszcze określanych jako oleosomy. Organella te magazynują tłuszcze zapasowe, głównie triacyloglicerole, i otoczone są monowarstwą lipidową w której zakotwiczone są wystające na zewnątrz oleozyny. Połączane z błoną białka stabilizują struktury zapobiegać zlewaniu się kropli tłuszczu. Występowanie oleozyn stwierdzono zarówno u roślin wyższych oraz mszaków. U zielenic nie stwierdzono obecności białka jednak analiza genomu wskazuje na kodowanie białek o podobnej sekwencji. W genomie Arabidopsis thaliana znajduje się 17 genów kodujących oleozyny, 5 z nich jest aktywnych w nasionach, 3 są aktywne zarówno w nasionach, jak i pyłku, a 9 w komórkach tapetum.

Plastydowa oksydaza końcowa, PTOX – enzym występujący w plastydach roślin oraz niektórych glonów. Ortologi wykryto także u sinic. Enzym katalizuje utlenienie plastochinolu z udziałem cząsteczki tlenu. Produktem reakcji jest woda. Reakcja jest alternatywą dla cyklicznego transportu elektronów z udziałem fotoukładu I lub fotoukładu II. Chociaż fizjologiczna rola enzymu nie jest w pełni wyjaśniona, alternatywna droga transportu elektronów z udziałem PTOX uruchamiana jest prawdopodobnie, gdy możliwości akceptorowe PS I są ograniczone. Oksydaza jest również zaangażowana w szlak przenoszenia elektronów określany jako chlorooddychanie. Istnienie tego akceptora elektronów może zapobiegać fotoinhibicji PS I. Enzym jest także niezbędny do przeprowadzenia syntezy karotenoidów. Wszystkie trzy funkcje wiążą się ze zdolnością roślin do radzenia sobie z warunkami stresowymi. Doświadczenia potwierdziły wzrost aktywności oksydazy w warunkach stresowych. Białko wykazuje duże podobieństwo do obecnej w mitochondriach oksydazy alternatywnej (AOX).

Rośliny haploidalne, haploidy – rośliny o gametycznej, zredukowanej o połowę liczbie chromosomów (n), uzyskiwane metodą hodowli kultur tkankowych in vitro. Hodowla roślin tego typu pozwala błyskawicznie uzyskać czystą linię do wykorzystania w uprawie – tzw. podwójne haploidy. Pomijany jest długi proces chowu wsobnego. Chociaż rośliny haploidalne powstają także naturalnie, jest to wyjątkowo rzadkie zjawisko. Rośliny takie mogą być zarówno monoploidem, jeżeli powstały z osobnika diploidalnego, lub poliploidem, jeżeli osobnik użyty do hodowli miał zwielokrotniony genom.

Sieci mikoryzowe – sieć pośrednich połączeń pomiędzy roślinami z udziałem grzybów mikoryzowych. Połączenia takie występują we wszystkich ważniejszych ekosystemach lądowych. Strzępki grzybni umożliwiają wymianę szeregu substancji chemicznych pomiędzy elementami sieci. Przenoszone mogą być: związki węgla, sole mineralne, woda, substancje sygnałowe oraz allelopatiny. Sieci mikoryzowe łączą rośliny autotroficzne, myko-heterotrofy oraz częściowe myko-heterotrofy. Połączenie różnorodnych organizmów przez strzępki grzybów ułatwia im przetrwanie i wzrost, zapewniając różnorodnej gatunkowo grupie wspólną stabilność w zmieniających się warunkach środowiska. Około 75% badanych gatunków roślin korzysta z sieci mikoryzowych.

Sok mleczny, lateks naturalny – nieprzezroczysta zawiesina wodna gromadzona w wakuolach komórek mlecznych roślin. Skład chemiczny, wielkości cząstek zawiesiny i jej barwa oraz wydzielane ilości soku mlecznego są zróżnicowane w zależności od gatunku rośliny. W skład zawiesiny wchodzić mogą z różnym udziałem: węglowodany, żywice, woski, gumy, białka, olejki lotne, alkaloidy, garbniki, kauczuk i inne związki chemiczne, udział wody wynosi 50-80%. Sok mleczny najczęściej ma barwę białą, bywa też żółty i pomarańczowy. Obecność lub brak soku mlecznego i jego barwa wykorzystywana jest jako cecha taksonomiczna.

Spoczynek roślin – w fizjologii stan zahamowania wzrostu, silnego ograniczenia procesów metabolicznych przy jednoczesnym zachowaniu pełnej zdolności do życia. Rośliny wykształcają specjalne struktury spoczynkowe, które umożliwiają przetrwanie organizmu w niesprzyjających warunkach środowiska. Struktura spoczynkową mogą być u roślin wieloletnich kłącza, bulwy, cebule, pędy u drzew i krzewów pąki śpiące. W stan spoczynku mogą zapadać także całe rośliny. U roślin jednorocznym funkcję utworu spoczynkowego pełnią nasiona.

Starzenie się roślin – końcowy etap rozwoju rośliny, charakteryzujący się osłabieniem procesów życiowych. Ostatecznym rezultatem procesu starzenia jest śmierć. Starzenie się może obejmować całą roślinę lub poszczególne jej organy. Starzenie się całego organizmu roślinnego zachodzi po wytworzeniu kwiatów i owoców u roślin monokarpicznych. U bylin na koniec sezonu wegetacyjnego starzeją się i obumierają części nadziemne. U roślin polikarpicznych występuje zjawisko starzenia się niektórych organów. Starzeniu podlegają kwiaty, owoce i liście.

Sztuczne nasiona – zarodki roślin uzyskane metodami biotechnologicznymi w hodowli in vitro, służące do rozmnażania elitarnych odmian roślin. Zarodki uzyskiwane są w wyniku przeprowadzenia embriogenezy somatycznej. Po wykształceniu mogą być suszone lub utrwalane w innej formie, co umożliwia ich przechowanie podobnie jak nasion naturalnych. Technologia uzyskiwania sztucznych nasion rozwijana jest od lat 60. XX wieku, jednak jej zastosowanie komercyjne jest ograniczone. Nasiona uzyskiwane w wyniku embriogenezy somatycznej zapewniają pełną kontrolę nad genotypem uzyskiwanych roślin, co nie jest możliwe przy rozmnażaniu płciowym. Rozwój technologii sztucznych nasion jest atrakcyjną perspektywą w rolnictwie oraz sadownictwie i leśnictwie.

Transport floemowy – podstawowy mechanizm transportu asymilatów na duże odległości przez elementy łyka. Daleki transport asymilatów odbywa się w trzech etapach. W pierwszym etapie nazywanym załadunkiem floemu asymilaty przenoszone są z tkanek donora do rurek sitowych. W drugim etapie odbywa się transport właściwy, czyli przepływ asymilatów. Trzeci etap, nazywany rozładowaniem floemu polega na przeniesieniu asymilatów z rurek sitowych do tkanek akceptora.

Warstwa aleuronowa, komórki aleuronowe – zewnętrzna warstwa komórek bielma w ziarniakach. Komórki warstwy aleuronowej są prostopadłościanami o regularnych kształtach, a w ich cytozolu zawieszone są liczne ziarna aleuronowe i ziarna skrobi. U kukurydzy w komórkach aleuronowych mogą występować znaczne ilości antocyjanów nadających barwę ziarniakom. W fazie imbibicji, pierwszym etapie kiełkowania w warstwie aleuronowej zachodzi synteza α-amylazy. Proces jest indukowany przez gibereliny, które do komórek aleuronowych docierają z zarodka. W zarodku gibereliny powstają w efekcie hydrolizy koniugatów. W warstwie aleuronowej efektem działania giberelin jest aktywacja aparatu biosyntezy białek, pobudzenie transkrypcji genu kodującego α-amylazę oraz uruchomienie mechanizmu umożliwiającego transport przez błonę komórkową wytworzonych białek. Wydzielona α-amylaza katalizuje reakcję hydrolizy skrobi w bielmie.

Współczynnik wykorzystania energii świetlnej, RUE – wskaźnik produktywności roślin wyrażany ilością suchej masy wytworzonej po zaabsorbowaniu określonej porcji energii świetlnej. Najczęściej jednostką dla współczynnika jest g MJ–1. Współczynnik zależy zarówno od gatunku rośliny, jak i warunków środowiska.

Wymakanie roślin – zjawisko polegające na zatapianiu roślin i w konsekwencji ich uszkadzanie poprzez wodę powstającą w czasie roztopów lub powodzi. Rozmiar strat zależy od czasu zalegania wody.

Wysmalanie roślin – zjawisko występujące w zimie, kiedy rośliny nie są okryte śniegiem, w temperaturach poniżej 0 °C i wietrze wiejącym przez dłuższy czas. W takich warunkach następuje stopniowe osłabienie węzła krzewienia i nadmierna transpiracja wody. Z powodu zbyt niskiej temperatury gleby system korzeniowy nie jest w stanie uzupełnić strat wody, wobec czego chore rośliny stopniowo więdną, brunatnieją, zasychają i giną.

Ziarno aleuronowe – w przybliżeniu kuliste, struktury białkowe, otoczone pojedynczą błoną biologiczną, powstające przez odwodnienie i tężenie licznych drobnych wakuoli, rozmieszczonych równomiernie w cytoplazmie. Powstają w końcowym etapie dojrzewania nasion, a zanikają na początku kiełkowania, dostarczając substancji odżywczych kiełkującemu zarodkowi.

Znormalizowany różnicowy wskaźnik wegetacji, NDVI – wskaźnik stosowany w pomiarach teledetekcyjnych, pozwalający określić stan rozwojowy oraz kondycję roślinności. NDVI bazuje na kontraście między największym odbiciem w paśmie bliskiej podczerwieni a absorpcją w paśmie czerwonym. Wskaźnik został zastosowany po raz pierwszy przez J.W. Rouse'a w 1973 roku i obliczany jest według wzoru: