27 Wskaźniki pH

Chemiczne wskaźniki pH – związki chemiczne, których barwa zmienia się zależnie od pH środowiska, w którym się znajdują.

Antocyjany, antocyjaniny (E163) – grupa organicznych związków chemicznych z klasy flawonoidów, będących glikozydami, w których barwnymi aglikonami są antocyjanidyny.

Auryna, kwas rozolowy, koralina – organiczny związek chemiczny, syntetyczny barwnik triarylometanowy, stosowany jako barwnik w analizie chemicznej.

Błękit bromofenolowy – organiczny związek chemiczny stosowany jako wskaźnik pH. Poniżej pH 3,0 ma barwę żółtą, zaś powyżej wartości 4,6 staje się niebiesko-fioletowy. Barwnik ten jest stosowany w alkacymetrii, a także jako marker do kontroli procesu elektroforezy żelowej z użyciem agarozy lub poliakrylamidów.

Błękit bromotymolowy, 3′,3″-dibromotymolosulfonoftaleina – organiczny związek chemiczny, pochodna błękitu tymolowego, chemiczny wskaźnik pH. Czerwony proszek, praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu etylowym, który przybiera w środowisku kwaśnym barwę żółtą, w zasadowym błękitną, a w środowisku obojętnym zieloną. Zakres zmiany barwy pH 6,0–7,6.

Błękit metylenowy – organiczny związek chemiczny, pochodna 1,4-tiazyny, barwnik tiazynowy o charakterze soli.

Błękit tymolowy – organiczny związek chemiczny z grupy pochodnych trifenylometanu, chemiczny wskaźnik pH, który przybiera barwę od czerwonej do żółtej w zakresie pH 1,2-2,8 i od żółtej do niebieskiej w zakresie pH 8,0–9,6. Dwa zakresy zmiany barwy tego wskaźnika związane są z dwoma etapami jego dysocjacji.

Cyjanidyna – organiczny związek chemiczny z grupy antocyjanidynów; występuje naturalnie jako barwnik roślinny, między innymi w czerwonych owocach roślin takich jak głóg, bez, euterpa, jagodach czy kwiacie hibiskusa. Może być znaleziona także w jabłkach, śliwkach, czerwonej kapuście i czerwonej cebuli. Największe jej stężenie występuje w skórce. Ma charakterystyczną pomarańczowo-czerwoną barwę, która może zmieniać się wraz z pH: roztwory o pH < 3 przybierają barwę czerwoną, fioletową przy pH = 7–8, a niebieską przy pH > 11. Stosowana jako czerwony barwnik do żywności o numerze E163a.

Czerwień fenolowa – organiczny związek chemiczny, pochodna trifenylometanu, stosowana jako barwnik, chemiczny wskaźnik pH i odczynnik analityczny do wykrywania chlorków. W środowisku kwaśnym przyjmuje barwę żółtą, zaś w środowisku zasadowym – barwę czerwoną. Zakres zmiany barwy wynosi pH 6,6-8,0.

Czerwień Kongo – organiczny związek chemiczny z grupy barwników azowych, stosowany m.in. jako chemiczny wskaźnik pH. Zmiana barwy z niebieskiej na czerwoną następuje w zakresie pH 3,0–5,0.

Czerwień krezolowa – organiczny związek chemiczny, barwnik stosowany najczęściej jako chemiczny wskaźnik pH.

Czerwień metylowa – organiczny związek chemiczny, barwnik azowy stosowany najczęściej jako chemiczny wskaźnik pH. W temperaturze pokojowej jest to ciemnoczerwone, krystaliczne ciało stałe.

Fenoloftaleina – organiczny związek chemiczny, stosowany głównie jako wskaźnik pH.

Fiolet krystaliczny – organiczny związek chemiczny z grupy barwników trifenylometanowych.

Hematoksylina – organiczny związek chemiczny, niebieski barwnik służący do wybarwiania zasadochłonnych (bazofilnych) struktur komórkowych, między innymi jądra, uzyskiwany z drewna modrzejca kampechiańskiego.

Indygokarmin, indygotyna – organiczny związek chemiczny, disulfonowa pochodna indyga, niebieski barwnik syntetyczny, wskaźnik pH i wskaźnik redoks. Stosowany jest w medycynie, przemyśle barwników i jako odczynnik chemiczny.

Lakmus (E121) – wskaźnik pH, produkt naturalny występujący w wielu gatunkach porostów, m.in. Roccella fuciformis, występujących u wybrzeży Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego.

Malwidyna (Mv) – organiczny związek chemiczny z grupy antocyjanidynów; występuje naturalnie jako barwnik roślinny. Glikozydy malwidyny są bardzo rozpowszechnione w naturze. Jest, między innymi, odpowiedzialna za czerwony kolor wina, a jej źródłem jest winorośl właściwa. Malwidyna i jej glikozydy odpowiedzialne są także za barwę, od czerwonej do niebieskiej, wielu owoców i kwiatów, m.in. winogron, żurawiny, borówek i pierwiosnków. Stosowana jest jako fioletowy barwnik do żywności o numerze E163c. W roztworach wodnych glikozydy malwidyny przy wartościach pH poniżej 4 przybierają czerwone zabarwienie, między 4 a 5 – jasnogranatowo-fioletowe, przy 6 do 7 – fioletowe, pomiędzy 7 a 8 – granatowe, a powyżej 8 mają kolor żółty.

Fiolet krystaliczny – organiczny związek chemiczny z grupy barwników trifenylometanowych.

4-Nitrofenol – organiczny związek chemiczny z grupy fenoli zawierający grupę nitrową.

Oranż metylowy – organiczny związek chemiczny z grupy barwników azowych. Jest pochodną azobenzenu zawierającą grupę dimetyloaminową oraz grupę sulfonową. Stosowany jako indykator pH.

Resazuryna – organiczny związek chemiczny stosowany jako wskaźnik pH i redoks. Poniżej pH 3,8 ma barwę żółtą, a powyżej 6,5 fioletową.

Taniny – grupa organicznych związków chemicznych, pochodne fenoli, naturalnie wytwarzane przez rośliny. Masa cząsteczkowa tanin mieści się w zakresie od kilkuset do kilku tysięcy Da. Wyróżniane są taniny łatwo hydrolizujące oraz skondensowane. Pierwsza grupa to związki powstałe w wyniku polimeryzacji kwasu galusowego lub innych kwasów fenolowych oraz cukrów, zwykle glukozy. Grupa ta łatwo ulega hydrolizie kwasowej. Druga grupa ulega hydrolizie jedynie przy zastosowaniu silnych kwasów. Taniny skondensowane tworzone są przez łączenie flawonoidów. Taniny nadają roślinom cierpki, nieprzyjemny smak, wykazują też działanie toksyczne w tym powodują denaturację białek. Polimeryzowane i przechowywane są w tanosomach. W roślinie pełnią funkcję obronną odstraszając zwierzęta roślinożerne. Taniny wydzielane przez rośliny wykazują także działanie allelopatin. Zdolność denaturacji białek została wykorzystana przez człowieka w garbarstwie. Denaturacja włókien kolagenowych, obecnych w skórach zwierzęcych, powoduje, że białka te stają się trudno dostępne dla drobnoustrojów.

Tymoloftaleina – organiczny związek chemiczny stosowany głównie jako wskaźnik pH. Przy pH ok. 9,3-10,5 jest bezbarwny, zaś powyżej tej wartości staje się niebieski. Barwnik ten jest powszechnie stosowany w alkacymetrii.

Zieleń bromokrezolowa – związek organiczny, barwnik, stosowany jako wskaźnik pH, głównie w analityce organicznej. Otrzymywana w wyniku bromowania purpury m-krezolowej (m-krezolosulfoftaleiny) w środowisku alkoholu. Zieleń bromokrezolowa jest ciałem stałym koloru od białego do kremowego.

Zieleń malachitowa – organiczny związek chemiczny, syntetyczny barwnik zasadowy, pochodna trytylu. Stosowany do barwienia bawełny, wełny, jedwabiu, papieru, a także preparatów bakteryjnych. W akwarystyce wykorzystywana do leczenia chorób ryb, zwłaszcza ichtioftiriozy, czyli tzw. ospy rybiej. Jest wskaźnikiem pH, przy pH 0,2–1,8 zmienia barwę z żółtej na zielononiebieską. Ponadto roztwór zieleni malachitowej i molibdenianu amonu jest odczynnikiem do wykrywania fosforanów.

Żółcień metylowa – organiczny związek chemiczny z grupy barwników azowych, pochodna azobenzenu i dimetyloaniliny, służący jako wskaźnik pH.