27 Księstwa śląskie

Księstwa śląskie – liczne mniej lub bardziej samodzielne państwa feudalne istniejące na Śląsku od XII do XX wieku, formalnie w ramach księstwa śląskiego. Powstały poprzez kolejne podziały jednolitego początkowo Księstwa. Na przestrzeni wieków były zależne od: Polski, Czech i Monarchii Habsburgów, później od Prus oraz II Rzeszy. Do 1806 roku Śląsk był także częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1742 roku Śląsk został podzielony na część pruską i austriacką.

Księstwo śląskie – księstwo wyodrębnione z władztwa Piastów w 1138 roku.

Państwo bielskie, Księstwo Bielskie – w latach 1572–1752 państwo stanowe niższego rzędu, w latach 1751–1752 wolne państwo stanowe, w latach 1752–1754 księstwo niższego rzędu, a w latach 1754–1848 księstwo obejmujące miasto Bielsko i kilkanaście okolicznych wsi.

Księstwo bierutowskie – księstwo śląskie z siedzibą w dzisiejszym Bierutowie na Dolnym Śląsku. Powstało przez oddzielenie od księstwa oleśnickiego. Początkowo znajdowało się we władaniu oleśnickiej linii Piastów Śląskich, aż do jej wygaśnięcia - ostatni przedstawiciel, książę Konrad X Biały, zmarł 21 września 1492. W 1495 księstwa bierutowskie i oleśnickie znalazły się we władaniu książąt ziębickich z rodu Podiebradów. W 1647 księstwo bierutowskie przeszło pod panowanie Wirtembergów. W 1742 zostało włączone do księstwa oleśnickiego.

Księstwo brzeskie – historyczne piastowskie księstwo dzielnicowe na Dolnym Śląsku ze stolicą w Brzegu, powstałe w końcowym okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, zlokalizowane w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce. Zostało utworzone w 1311 poprzez wydzielenie z księstwa legnickiego na jego dotychczasowych wschodnich ziemiach. Przez cały okres istnienia pozostawało pod władzą dynastii Piastów.

Księstwo bytomskie – księstwo śląskie powstałe w 1284 roku w wyniku podziału Księstwa Opolskiego, od 1289 roku stało się lennem króla czeskiego.

Księstwo Cieszyńskie łac. Ducatus Tessinensis, niem. Herzogtum Teschen, cz. Těšínské knížectví) – księstwo ze stolicą w Cieszynie, istniejące w latach 1290–1918. W latach 1290–1653 znajdowało się pod panowaniem miejscowej linii Piastów. W 1653 roku przeszło pod panowanie Habsburgów. Od 1722 roku książęta cieszyńscy pochodzili z dynastii książąt lotaryńskich, w latach 1767–1822 z dynastii Wettynów, a od 1822 do 1918 roku z dynastii Habsburgów lotaryńskich.

Księstwo głogowskie – historyczne księstwo na Dolnym Śląsku ze stolicą w Głogowie, powstałe w okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce. Powstało w 1177 z wydzielenia z księstwa śląskiego, a jego pierwszym księciem został Konrad Laskonogi. W 1185 zostało ponownie wcielone do księstwa śląskiego, by zostać ponownie wydzielonym w 1251, tym razem z powstałego w międzyczasie księstwa legnickiego. Pod panowaniem książąt piastowskich pozostawało do 1488, kiedy zostało na krótko objęte przez Jana Korwina w okresie zależności od Królestwa Węgier. Następnie od 1491 do 1506 było obejmowane przez przyszłych królów Polski z dynastii Jagiellonów: Jana I Olbrachta i Zygmunta I Starego, po czym zostało wcielone do Czech.

Herbem księstwa opolskiego był na tarczy w polu błękitnym złoty orzeł.

Herb Piastów dolnośląskich – herb dynastii Piastów, rządzących księstwami Dolnego Śląska. Stanowiła go tarcza herbowa o złotym polu z czarnym orłem ze srebrną przepaską sierpową biegnącą przez skrzydła i pierś orła, która była zwieńczona krzyżem.

Herb Piastów górnośląskich – herb dynastii Piastów śląskich z linii opolskiej, cieszyńskiej i bytomsko-kozielskiej, mających swoje księstwa na Górnym Śląsku. Tworzyła go tarcza herbowa o błękitnym polu ze złotym orłem. Piastowie górnośląscy posiadali godło w dwóch wariantach: orzeł z koroną lub jej pozbawiony. Korona została dodana w późniejszym okresie, przy czym tylko książęta opolscy i następnie książęta cieszyńscy mieli w herbie orła ukoronowanego.

Księstwo jaworskie – historyczne piastowskie księstwo dzielnicowe na Dolnym Śląsku, powstałe w okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, zlokalizowane w ówczesnym południowo-zachodnim zakątku Polski. Zostało utworzone ok. 1274 przez Bolesława Rogatkę, który wydzielił ze swego księstwa legnickiego najstarszemu synowi Henrykowi Grubemu własną dzielnicę obejmującą takie miasta jak Jawor, Bolków, Kamienna Góra, Lubawka, Lwówek Śląski i Świerzawa. Od 1290 część księstwa świdnicko-jaworskiego, ponownie odrębne księstwo od 1312 do 1346 za panowania Henryka I jaworskiego.

Księstwo opolsko-raciborskie lub księstwa opolskie i raciborskie – nowożytne księstwo śląskie powstałe w wyniku działalności księcia opolskiego Jana II Dobrego, który po bezpotomnej śmierci Walentyna raciborskiego w 1521 roku zjednoczył pod swoim berłem oba księstwa. Po bezpotomnej śmierci Jana Dobrego jego księstwo weszło, jako nierozdzielne księstwo dziedziczne, w skład czeskiej domeny królewskiej. W owym okresie, z racji zasiadania Habsburgów na tronie czeskim, stanowiło część Monarchii Habsburgów i było przez nich często nadawane w zastaw, m.in. w ręce niemieckich Hohenzollernów i polskich Wazów. Księstwo uległo likwidacji w 1742 roku po zajęciu Śląska przez Prusy i reformie administracyjnej, która zniosła strukturę tutejszych księstw oraz wprowadziła w jej miejsce departamenty kameralne i powiaty.

Księstwo legnickie – dawne księstwo śląskie ze stolicą w Legnicy, powstałe w okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, zlokalizowane w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce, istniejące w latach 1248–1675. Przez cały okres swego istnienia znajdowało się we władaniu książąt z dynastii Piastów.

Księstwo Namysłowskie − historyczne księstwo na Dolnym Śląsku ze stolicą w Namysłowie, powstałe w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce, przez cały okres istnienia pozostające we władaniu książąt z dynastii Piastów. Jako samodzielne księstwo istniało w latach 1313–1320/1321 i 1338–1341.

Księstwo niemodlińskie – historyczne księstwo na Górnym Śląsku ze stolicą w Niemodlinie, powstałe w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce, przez cały okres istnienia pozostające we władaniu książąt z dynastii Piastów. Powstało w 1313 z wydzielenia z księstwa opolskiego na jego zachodnich krańcach, w 1382 przekształcone w księstwo niemodlińsko-strzeleckie, istniało do 1460, gdy zostało ponownie włączone do księstwa opolskiego. Ponownie wydzielone z księstwa opolskiego na lata 1476–1497.

Księstwo nyskie – biskupie księstwo feudalne na Dolnym Śląsku z ośrodkiem w Nysie.

Księstwo oleśnickie – historyczne księstwo na Dolnym Śląsku ze stolicą w Oleśnicy, powstałe w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego w Polsce, w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce. Powstało w 1313 w wyniku podziału księstwa głogowskiego i pozostawało we władzy dynastii Piastów do 1492 roku, następnie przechodząc pod panowanie innych rodów, aż do 1884.

Księstwo opawskie – historyczne księstwo śląskie leżące nad rzeką Opawą, ze stolicą w Opawie.

Księstwo opolskie – księstwo istniejące w latach 1172–1202 oraz w 1281/1282–1521.

Księstwo oświęcimskie – dawne księstwo ze stolicą w Oświęcimiu, przynależące jako lenno wpierw do Królestwa Czech, a następnie w latach 1457–1564 do Jagiellonów, po 1563 do Królestwa Polskiego.

Księstwo prudnickie – dawne księstwo śląskie istniejące w latach 1318–1424 ze stolicą w Prudniku.

Księstwo pszczyńskie – jedno z dawnych księstw śląskich, którego stolicą rodową była Pszczyna.

Księstwo raciborskie – historyczne księstwo śląskie leżące nad Odrą, ze stolicą w Raciborzu.

Księstwo zatorskie – księstwo ze stolicą w Zatorze, herbem księstwa był orzeł biały na błękitnym polu z literą Z na piersiach. Samodzielne księstwo zatorskie wydzielono po śmierci księcia oświęcimskiego Kazimierza i przekazano je najstarszemu z jego synów Wacławowi. Księstwo zatorskie zostało wykupione przez króla Jana Olbrachta w roku 1494, ale pozostawał w nim na dożywociu książę Janusz V, po którego zabójstwie w 1513 roku księstwo de facto przyłączono do Królestwa Polskiego.

Księstwo ziębickie – dawne księstwo śląskie ze stolicą w Ziębicach, istniejące na obszarze obecnego Dolnego Śląska w latach 1321/1322–1742. Obszar dawnego księstwa ziębickiego zbliżony był do obecnego powiatu ząbkowickiego. Powstało poprzez wydzielenie z księstwa świdnickiego i pozostawało we władzy książąt z dynastii Piastów do 1428 i ponownie od 1542 do 1551.

Księstwo żagańskie – historyczne księstwo na Dolnym Śląsku, powstałe jako jedno z polskich księstw dzielnicowych w okresie rozbicia dzielnicowego, zlokalizowane w ówczesnej południowo-zachodniej Polsce. Obejmowało zachodni obszar księstwa głogowskiego, z którego zostało wydzielone w 1278 roku. Siedzibą książęcą było miasto Żagań. W skład wchodziły Nowogród Bobrzański, Przewóz i Świętoszów – obecnie poza granicami powiatu żagańskiego. Do 1472 pozostawało we władaniu książąt z dynastii Piastów, po czym znajdowało się pod zwierzchnictwem Saksonii, Czech i Austrii, Prus i Niemiec.