39 Historia Południowej Afryki

Pierwszymi mieszkańcami współczesnego RPA byli Buszmeni. Trafili oni na te obszary w I tysiącleciu p.n.e. W I tysiącleciu naszej ery przybyli tu Hotentoci, a od IX wieku zaczęły napływać plemiona Bantu, które zepchnęły dotychczasowe ludy na południowy zachód. Pierwsi Europejczycy pojawili się w XV wieku, a kolonizacja rozpoczęła się w XVII wieku. W 1652 roku Holender Jan van Riebeeck na zlecenie Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej wzniósł na Przylądku Dobrej Nadziei stację zaopatrzeniową. W połowie XVII wieku zaczęli napływać holenderscy chłopi zwani w Europie Burami, następnie niemieccy protestanci i francuscy hugenoci. Od początku utrzymywano separację pomiędzy białymi i Afrykanami. Osadnictwu towarzyszyły konflikty zbrojne z Hotentotami i Buszmenami, a od lat 70. XVIII z ludami Bantu.

Afrikaner Weerstandsbeweging – organizacja polityczna i terrorystyczna z RPA. Jej członkowie opowiadają się za przywróceniem niepodległego państwa burskiego („Boerestaat”). Za granicą zyskali rozgłos głównie jako ruch rasistowski i promujący supremację białych.

Afryka Południowo-Zachodnia – nazwa Namibii w latach 1884–1990.

Ataki na farmy w RPA – napady i morderstwa na farmach w Republice Południowej Afryki. Według oficjalnych statystyk 89% napadów w latach 1998-2001 to zwykłe napady rabunkowe, 2% napadów miało podtekst rasowy. Większość farmerów, którzy przeżyli napad uważa, że napady na nich miały motywy rabunkowe. Od 1998 roku policja w RPA uznała zapobieganie atakom za sprawę priorytetową.

Basuto, Basutoland – od XIX wieku do roku 1966 terytorium zależne w Afryce południowej, protektorat brytyjski. Powstało po aneksji przez Brytyjczyków ziem zamieszkanych od około XV wieku przez klany mówiących językami z rodziny bantu ludów Sotho-Tswana, zintegrowanych w I połowie XIX wieku w wyniku działalności miejscowego króla, Moshoeshoe I, w jeden naród nazwany Basotho.

Bitwa nad Krwawą Rzeką – starcie zbrojne, które miało miejsce 16 grudnia 1838 pomiędzy oddziałem burskim a armią Zulusów, nad brzegami Krwawej Rzeki przepływającej przez obszar stanowiący obecnie część prowincji KwaZulu-Natal w Republice Południowej Afryki.

Bitwa nad Congellą – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1842.

Bitwa nad rzeką Mhlatuze – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1819.

Bitwa koło wzgórza kwaGqokli – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1818.

Bitwa pod Ndondakusuka nad Tugelą – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1857.

Bitwa pod uMgungundlovu – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1838.

Bitwa pod Vegkop – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 1836.

Dominium brytyjskie – forma ustrojowa istniejąca w ramach imperium brytyjskiego, stanowiąca formę pośrednią między samorządną kolonią a suwerennym państwem, z czasem ewoluująca w stronę suwerenności.

Flaga Republiki Natalu (Natalii) była używana w krótkim okresie istnienia państwa Natal w latach 1839 - 1843.

Flaga Oranii, Wolnego Państwa Oranii - flaga Wolnego Państwa Oranii została zaprojektowana w 1856 i oficjalnie zaadaptowana 23 lutego 1857 na trzecią rocznicę istnienia republiki.

Flaga Transwalu składała się z trzech poziomych pasów równej szerokości, od góry były to kolory czerwień, biel i błękit. Od strony drzewcowej znajdował się natomiast zielony, pionowy pas o szerokości równej 25% dłuższego boku flagi.

Funt południowoafrykański − waluta Związku Południowej Afryki, a później Republiki Południowej Afryki w latach 1825−1961. Jego wartość była równa wartości funta szterlinga i, podobnie jak on, dzielił się na 20 szylingów, które z kolei dzieliły się na 12 pensów. Początkowo w obiegu znajdowały się banknoty i monety brytyjskie oraz banknoty emitowane przez prywatne banki i instytucje, a w 1921 roku powołany został Południowoafrykański Bank Rezerw, który otrzymał wyłączne prawo emisji banknotów, a w 1923 roku także monet. Funt południowoafrykański został zastąpiony przez randa południowoafrykańskiego w roku 1961 według przelicznika 2 randy = 1 funt.

Gubernator generalny Związku Południowej Afryki – był reprezentantem Korony Brytyjskiej w Związku Południowej Afryki w okresie 31 maja 1910 – 31 maja 1961.

Pierwsza wojna Burów z Basuto (1858) zwana też wojną z Senekalem to konflikt pomiędzy Burami a południowo afrykańskim plemieniem Basuto pod rządami Moshoeshoe I. Walki toczono na terenie Afryki Południowej oraz Lesotho.

II wojna Brytyjczyków z Basuto miała miejsce w roku 1880.

II wojna Burów z Basuto miała miejsce w latach 1865-1868.

Druga wojna z Matabele – konflikt w latach 1895–1896 pomiędzy Brytyjczykami a południowo-afrykańskim ludem Matabele.

Kolonia Natal – brytyjska kolonia w południowo-wschodniej Afryce, na terenie obecnej Republiki Południowej Afryki.

Kolonia Przylądkowa – brytyjska kolonia w południowej Afryce, istniejąca w latach 1795–1910.

Kolonia Rzeki Oranje – brytyjska kolonia powstała wskutek aneksji w roku 1900, w rezultacie wojen burskich, w roku 1910 przekształcona w jedną z prowincji Związku Południowej Afryki jako Wolne Państwo.

Kolonia Transwalu – brytyjska kolonia w południowo-wschodniej Afryce, na terenie obecnej Republiki Południowej Afryki.

Masakra Retiefa – wydarzenie, które miało miejsce w roku 1838.

Międzynarodowy Dzień Dziecka Afrykańskiego, ang. Day of the African Child – święto obchodzone corocznie 16 czerwca od 1991 roku. Inicjatorem obchodów była Organizacja Jedności Afrykańskiej w zespół z organizacją UNICEF-u.

Natal – dawna prowincja w Republice Południowej Afryki, mająca swoje korzenie w utworzonej przez Burów w 1839 Republice Natalu. Prezydentem republiki był Andries Pretorius. W 1842 Brytyjczycy podporządkowali sobie to terytorium, zaś w 1845 roku zostało ono przekształcone w posiadłość kolonialną Wielkiej Brytanii. W 1994 roku Natal połączono z bantustanem KwaZulu w prowincję KwaZulu-Natal.

Kraj Przylądkowy − dawna prowincja w Republice Południowej Afryki, obejmująca południowe wybrzeża Afryki. W momencie utworzenia zajmowała powierzchnię 569 020 km² i była zamieszkana przez 2 564 965 osób. W 1994, kiedy nastąpił jej podział, powierzchnia wynosiła 721 tys. km², a zamieszkiwało ją 6 721 tys. mieszkańców, głównie ludy Bantu. Stolicą prowincji był Kapsztad.

Powstanie w Angoli – zbrojne działania rdzennej ludności przeciwko portugalskim władzom kolonialnym, jakie wybuchły w 1961 roku.

Poniższa lista przedstawia spis osób sprawujących urząd prezydenta Wolnego Państwa Orania istniejącego w latach 1854-1902

South African Defence Forces – siły zbrojne Republiki Południowej Afryki, powstałe w 1957 roku, zastępując Union Defence Force i istniejące do 1994, kiedy to zostały przekształcone w South African National Defence Force.

Transwal – nieistniejąca od 1994 roku prowincja w Republice Południowej Afryki, o powierzchni 284 tys. km², zamieszkana przez około 9,49 mln mieszkańców (1991), w większości ludy Bantu, główne miasto Pretoria.

Ugoda Nkomati – porozumienie o nieagresji podpisane 16 marca 1984 roku pomiędzy Mozambikiem i RPA w południowoafrykańskim mieście Komatipoort. Traktat podpisali prezydenci obu krajów, Samora Machel i Pieter Willem Botha.

Voortrekker – określenie burskiego pioniera w południowej Afryce. Voortrekkerzy po brytyjskiej aneksji Kolonii Przylądkowej od 1835, w latach 40. i 50. XIX wieku, wyruszyli z niej w głąb Afryki. Wielki Trek miał wielu przywódców takich jak choćby: Louis Tregardt, Hendrik Potgieter, Sarel Cilliers, Pieter Uys, Gerrit Maritz, Pieter Retief, i Andries Pretorius. Burowie ruszyli na północ, zakładając na nowych terenach niepodległe republiki burskie i prowadząc wojny z królestwem Basuto, utworzonym na początku XIX wieku przez króla Moshoeshoe I. Stworzone przez nich republiki nie przetrwały długo - po wojnach burskich zostały wchłonięte przez imperium brytyjskie.

Voortrekker Monument — pomnik Voortrekkera w Pretorii w Republice Południowej Afryki wybudowany z inicjatywy grupy Afrykanerów, przy finansowym wsparciu rządu Związku Południowej Afryki w latach 1937-1949.

Związek Południowej Afryki (ZPA) – dominium brytyjskie, istniejące w latach 1910–1961 na terenie obecnej suwerennej republiki Południowej Afryki.

Zwierzchnictwo Rzeki Oranje – istniejące w latach 1848–1854 terytorium, położone pomiędzy rzekami Oranje i Vaal, które znajdowało się pod kontrolą Wielkiej Brytanii, a następnie przekształcone zostało w Wolne Państwo Oranii.