29 Cmentarze żydowskie w województwie lubuskim

Cmentarz żydowski w Babimoście – kirkut powstał w XVIII wieku. Znajdował się przy obecnej ul. Konstytucji 3 Maja w Babimoście. Był ogrodzony murem. Przetrwał II wojnę światową, ale został zlikwidowany w latach 60. XX wieku. Obecnie na miejscu kirkutu stoją 2 bloki mieszkalne. Pojedyncze kamienie nagrobne obecnie posiadają osoby prywatne.

Cmentarz żydowski w Brójcach – założony w połowie XIX wieku. Położony jest w lesie przy drodze do Starego Dworu. Graniczy z cmentarzem komunalnym, zachowało się jedynie kilka macew.

Cmentarz żydowski w Cybince – kirkut mieści się w lesie, na wzniesieniu, przy szosie do Sądowa. Na jego terenie zachowało się kilkanaście podstaw macew i kilka elementów płyt z inskrypcjami w języku niemieckim i hebrajskim.

Cmentarz żydowski w Dobiegniewie – został założony na początku XIX wieku. Uległ poważnej dewastacji w okresie III Rzeszy – po wojnie część nekropolii zajęły uprawy rolnicze. Do naszych czasów zachowało się pięć nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1865 roku. Macewy wykonane są z piaskowca, inskrypcje są w języku hebrajskim i niemieckim.

Cmentarz żydowski w Drezdenku – został założony na początku XVIII wieku i zajmuje powierzchnię 0,42 ha. Wskutek dewastacji w okresie III Rzeszy nie zachowały się żadne nagrobki.

Cmentarz żydowski w Gorzowie Wielkopolskim – znajduje się przy ul. Słonecznej 57. Został założony w XVIII wieku. Ostatni znany pochówek odbył się w 1936 roku. Na powierzchni 0,72 ha zachowało się około 70 nagrobków, w tym wiele zabytkowych. Nagrobki posiadają inskrypcje w języku jidysz i niemieckim.

Cmentarz żydowski w Kargowej – data powstania nekropolii pozostaje nieznana, została ona zniszczona przez nazistów z latach 30. XX wieku. Do naszych czasów zachowały się tylko nieliczne potłuczone nagrobki z inskrypcjami w języku hebrajskim.

Cmentarz żydowski w Kostrzynie nad Odrą – został założony w II połowie XIX wieku i zajmuje powierzchnię 0,7 ha. Znajduje się na terenie tzw. Nowego Miasta, posiada plan trójkąta i mieści się przy ul. Mickiewicza. W pobliżu przy obecnej ul. T. Kościuszki znajdowała się synagoga, która uległa zniszczeniu w 1938 podczas "nocy kryształowej". Zachowało się około dwudziestu nagrobków z napisami w języku niemieckim oraz dom przedpogrzebowy przebudowany na sklep.

Cmentarz żydowski w Krzeszycach – nekropolia istniała do II wojny światowej. W czasie okupacji uległa dewastacji, brak po nim jakiegokolwiek materialnego śladu. Trudno jest obecnie określić lokalizację dawnego kirkutu.

Cmentarz żydowski w Lubsku – został założony w II połowie XIX wieku i zajmował powierzchnię 0,11 ha. Przetrwał w dość dobrym stanie okres III Rzeszy, został jednak zlikwidowany w 1970 roku przez władze komunistyczne. Obecnie na jego miejscu znajduje się parking. W 1991 roku ustawiono tablicę informującą o pierwotnym charakterze miejsca. Zachowały się fragmenty porozbijanych nagrobków.

Cmentarz żydowski w Międzyrzeczu – został założony pod koniec XVII wieku. W okresie III Rzeszy naziści zdewastowali cmentarz, po wojnie urządzono na jego terenie żwirowisko.

Cmentarz żydowski w Ośnie Lubuskim – znajduje się po północno-wschodniej części jeziora Reczynek. Data jego powstania pozostaje niepewna - według jednych źródeł powstał w roku 1850, wedle innych na początku XVIII wieku. Do naszych czasów zachowały się pojedyncze nagrobki oraz zniszczony mur nekropolii.

Cmentarz żydowski w Rzepinie – został założony w XIX wieku i zajmował powierzchnię 0,1 ha. Położony był we wschodniej części miasta, przy obecnej szosie wylotowej na Torzym. Do dziś nie zachowały się żadne nagrobki, a teren cmentarza jest zarośnięty lasem. W ściółce leśnej można znaleźć zaledwie kilka szczątków połamanych tablic nagrobnych macew. Cmentarz uległ dewastacji w okresie III Rzeszy i PRL.

Cmentarz żydowski w Skwierzynie – jeden z największych kirkutów w województwie lubuskim. Cmentarz zajmuje powierzchnię ok. 2,23 ha, w 2002 znajdowało się na nim 247 nagrobków (macew). Znajdujące się tam macewy stanowią jedne z najcenniejszych zabytków Skwierzyny.

Cmentarz żydowski w Słubicach – cmentarz żydowski przy ul. Transportowej w Słubicach. Jeden z najstarszych cmentarzy żydowskich w Europie. Pochowano tu wielu frankfurckich rabinów, m.in. Josefa ben Meir Theomima, Mendla von Podheiza i Jehudę Lejba Margaliota.

Cmentarz żydowski w Strzelcach Krajeńskich – kirkut został założony w XIX wieku. Znajduje się przy ulicy Wojska Polskiego. Obszar kirkutu jest częściowo zabudowany i całkowicie zdewastowany, mieści się na nim stacja paliw. Po cmentarzu nie pozostał żaden materialny ślad.

Cmentarz żydowski w Sulechowie – kirkut znajdujący się dawniej przy obecnej ulicy Piaskowej w Sulechowie.

Cmentarz żydowski w Sulęcinie – powstał na początku XIX wieku. Do naszych czasów przetrwało jedynie kilka nagrobków, brama oraz fragment ogrodzenia. Ma powierzchnię 0,13 ha. Znajduje się przy al. Zawadzkiego. W 2003 teren nekropolii został uporządkowany.

Cmentarz żydowski w Szlichtyngowej – został założony w II połowie XVIII wieku. Zachowało się około 50 macew, z których najstarsza pochodzi z 1802. Zachowało się też dziewiętnastowieczne kamienne ogrodzenie. Na teren nekropolii przewieziono też część macew z kirkutu w pobliskiej Wschowie. Ma powierzchnię około 0,18 ha. Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków.

Cmentarz żydowski w Szprotawie – został założony pod koniec XIX wieku i zajmuje powierzchnię 0,3 ha, na której zachowało się czternaście nagrobków w tym okazały grobowiec rodziny Oppenheimów. Cmentarz znajduje się przy ul. Kraszewskiego.

Cmentarz żydowski w Świętojańsku – został założony na początku XIX wieku i zajmuje obszar 0,1 ha, na którym zachowało się około piętnastu nagrobków wykonanych z piaskowca, spośród których najstarszy pochodzi z 1881. Inskrypcje są w języku hebrajskim i niemieckim.

Cmentarz żydowski w Trzcielu – znajduje się na wzgórzu nad brzegiem Jeziora Żydowskiego, przy asfaltowej drodze do Starej Jabłonki. Ma powierzchnię 0,65 ha i jest jednym z najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich w województwie lubuskim. Został uporządkowany staraniem uczniów II LO w Gorzowie Wielkopolskim, Polskiej Unii Studentów Żydowskich oraz Akcji Pokuta z Niemiec. Najstarszy spośród 58 zachowanych do dnia dzisiejszego nagrobków pochodzi z 1779, a pierwsza wzmianka o kirkucie z roku 1745. Pierwsze nagrobki wykonywano z kamieni polnych; nagrobki te znajdują się najwyżej na zboczu wzgórza i mają jedynie napisy hebrajskie. Późniejsze macewy kuto w kamieniach ozdobnych i zazwyczaj wyposażano w napisy dwujęzyczne, niejednokrotnie z obu stron płyty. Macewy wykonane z najcenniejszych materiałów zostały rozkradzione w pierwszych latach po II wojnie św.. Granitową tablicę pamiątkową w językach polskim i hebrajskim odsłonięto 6. sierpnia 2014 r.

Cmentarz żydowski w Trzemesznie Lubuskim – powstał zapewne w XVIII wieku. Zachowało się około 20 nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1786 roku. Funkcjonował jako miejsce pochówku żydowskiej ludności Trzemeszna Lubuskiego, Lubniewic i Glisna. Jest ogrodzony murem.

Cmentarz żydowski w Witnicy – został założony na początku XIX wieku jako miejsce pochówku Żydów z Lubiszyna i zajmuje powierzchnię 1 ha. Wskutek dewastacji w okresie III Rzeszy do naszych czasów zachowało się osiem nagrobków, z których najstarszy pochodzi z 1871, oraz pozostałości ogrodzenia.

Cmentarz żydowski we Wschowie – kirkut w miejscowości Wschowa, w województwie lubuskim. Miejsce pochówku rabinów: Jakuba Hirsza Ellenberga, Salomona Michela Weinera, Hirsza Kaskela Graphana i Jakoba Jerechmiela Alberbranda.

Cmentarz żydowski w Zielonej Górze – został założony w 1814 i zajmuje powierzchnię 0,4 ha. Uległ dewastacji w okresie III Rzeszy i pod koniec lat 60. XX wieku. W 2003 przeszedł pod opiekę Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Cmentarz żydowski w Żaganiu – kirkut mieści się przy ulicy Berka Joselewicza. W czasie II wojny światowej został zniszczony. Obecnie na jego terenie znajdują się ogródki działkowe. Nie zachowała się żadna macewa. Nekropolia miała powierzchnię 0,89 ha.

Nowy cmentarz żydowski w Żarach – cmentarz żydowski znajdujący się w Żarach, będący jedyną czynną nekropolią żydowską w województwie lubuskim. Został założony w 1946 jako wydzielona część cmentarza komunalnego przy ulicy Szpitalnej.

Stary cmentarz żydowski w Żarach – kirkut założony w XVIII wieku, znajdujący się przy ul. Inwalidów w Żarach w pobliżu domu dla głuchoniemych dzieci. Zachowało się około czternastu nagrobków. Na terenie nekropolii znajduje się pomnik żołnierzy Armii Czerwonej.