24 Geodezja

Geodezja – nauka zajmująca się ustalaniem wielkości i kształtu Ziemi oraz określaniem położenia punktów na jej powierzchni.

Miernictwo – historyczna, obecnie zanikająca nazwa, odnosząca się do geodezji niższej – nauki zajmującej się wszelkimi rodzaju pomiarami lądowymi. Zwykle w geodezji jest to dział dotyczący pomiarów, przy których nie jest wymagane uwzględnianie przestrzennego kształtu Ziemi.

Geoida – w geologii powierzchnia w każdym miejscu prostopadła do pionu wyznaczonego przez siłę ciężkości.

Główny Geodeta Kraju – centralny organ administracji rządowej ds. geodezji i kartografii. Wykonuje zadania określone w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne, przy pomocy Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii.

Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK) – urząd obsługujący i działający pod bezpośrednim kierownictwem Głównego Geodety Kraju. Główny Geodeta Kraju kieruje Urzędem przy pomocy wiceprezesa, dyrektora generalnego oraz dyrektorów komórek organizacyjnych.

Grad, gon, gradus – jednostka miary kąta płaskiego równa 1/100 kąta prostego. Jest to jednostka spoza układu SI równa π/200 radiana, czyli 9/10 stopnia. Wprowadzona zarządzeniem Napoleona Bonaparte po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Obecnie stosowana w geodezji.

Grawimetria – dział geofizyki zajmujący się pomiarami przyspieszenia ziemskiego dla badań pola grawitacyjnego Ziemi. Nauka ta pozwala na podstawie anomalii pola grawitacyjnego określić różnice w budowie skorupy ziemskiej, wykryć złoża minerałów różniących się gęstością od otaczających skał itp. Urządzeniem, które mierzy anomalie ziemskiego pola grawitacyjnego jest grawimetr.

Hipsometria – dział geodezji zajmujący się pomiarami wysokości terenu ponad pewien ustalony poziom i przedstawianiem wyników w postaci map, wykresów, profilów lub modeli.

Interferometria wielkobazowa, interferometria międzykontynentalna – rodzaj interferometrii, w której dane odbierane przez niezależne od siebie radioteleskopy, znajdujące się w znacznej odległości od siebie są zapisywane razem z dokładnym czasem obserwacji i przechowywane do późniejszej analizy na taśmie magnetycznej lub twardym dysku. Postęp w dziedzinie technik sieci komputerowych pozwolił także na przeprowadzanie eksperymentów, w których dane przesyłane są na bieżąco poprzez specjalnie zestawiane łącza o gigabitowej przepustowości. Zebrane zapisy są następnie zestawiane z danymi pochodzącymi z innych radioteleskopów i używane do utworzenia obrazu końcowego.

Kamień milowy – znak kamienny, który służył do oznaczania drogi w czasach Imperium Rzymskiego.

Katedra Geodezji – kontynuuje wprost tradycje Katedry Miernictwa i Kartografii uruchomionej na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Gdańskiej w 1945 roku :

Linia brzegowa – linia zetknięcia się powierzchni wody w zbiorniku lub cieku z powierzchnią lądu.

Mareograf (pływomierz) – przyrząd pomiarowy (wodowskaz) służący do automatycznego pomiaru zmian poziomu morza.

Mierniczy przysięgły – osoba zajmująca się miernictwem jako wolnym zawodem w Polsce w latach 1925–1952.

Odznaka „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii” – polskie resortowe odznaczenie cywilne w formie dwustopniowej odznaki honorowej nadawanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych.

Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Geodezji i Kartografii” – polskie resortowe odznaczenie cywilne w formie jednostopniowej odznaki honorowej nadawanej przez ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

Południk Struvego – sieć triangulacyjnych punktów pomiarowych, ciągnąca się od Fuglenes na przedmieściach Hammerfest na Przylądku Północnym do Starej Nekrasiwki niedaleko Izmaiłu nad Morzem Czarnym.

Powierzchnia ekwipotencjalna – powierzchnia w polu potencjalnym, której wszystkie punkty mają jednakowy potencjał tego pola. Powierzchnie potencjalne określa się dla wszystkich pól potencjalnych np. pola elektrostatycznego lub pola grawitacyjnego. Powierzchnie ekwipotencjalne są w każdym punkcie pola prostopadłe do wektora pola, czyli także do linii natężenia pola. W geodezji i oceanografii jest to powierzchnia, która jest wszędzie pozioma, to znaczy w każdym punkcie tej powierzchni jej normalna pokrywa się z kierunkiem pionu.

Punkt geodezyjny - punkt wchodzący w skład osnowy geodezyjnej, którego położenie na ziemi zostało określone współrzędnymi geodezyjnymi względem przyjętego układu odniesienia.

Punkt triangulacyjny – szczególny punkt geodezyjny na powierzchni Ziemi o znanych współrzędnych geodezyjnych względem przyjętego układu odniesienia, wyznaczający wierzchołek trójkąta sieci triangulacyjnej.

Refrakcja atmosferyczna – zjawisko ugięcia promieni świetlnych w atmosferze ziemskiej. Jeżeli ugięciu ulega światło docierające do ziemskiego obserwatora spoza atmosfery, zjawisko nazywamy refrakcją astronomiczną. Powoduje ona pozorne przesunięcie obserwowanego położenia obiektów astronomicznych na niebie. Jeżeli ugięciu ulega światło docierające od innych obiektów na Ziemi, mówimy o refrakcji ziemskiej. Ma ona znaczenie w geodezji i nawigacji. Refrakcja ziemska jest też odpowiedzialna za powstawanie miraży.

Warstwica lub poziomica, izohipsa – linia krzywa na mapie łącząca punkty o takiej samej wysokości nad poziomem morza. Powstaje poprzez przecięcie powierzchni terenu płaszczyznami poziomymi, równoległymi i oddalonymi od siebie o stałą wartość cięcia poziomicowego. Rysunek na mapie odtwarza ukształtowanie terenu, a mapa z poziomicami nazywana jest mapą poziomicową (warstwicową).

Zespół Szkół Geodezyjno-Drogowych w Poznaniu im. Rudolfa Modrzejewskiego – zespół szkół o profilu geodezyjno-drogowym zlokalizowany w Poznaniu przy ul. Szamotulskiej 33 (Grunwald).

Zuidplaspolder – polder w Holandii Południowej, zlokalizowany wzdłuż autostrady A20 w pobliżu miasta Nieuwerkerk aan den IJssel. Polder powstały w XIX w. w wyniku osuszenia jeziora Zuidplas celem eksploatacji pokładów torfu.