27 Holowniki

Holownik – statek zbudowany specjalnie do wykonywania operacji holowniczych. Ma silnik o niewspółmiernie dużej mocy i uciągu w stosunku do wielkości jednostki.

Castor – polski holownik z okresu dwudziestolecia międzywojennego, służący początkowo w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie w służbie cywilnej. Jednostka została zbudowana w 1917 roku w niemieckiej stoczni w Królewcu, po czym wiosną 1920 roku została zakupiona przez Polskę. W latach 1920–1922 służyła w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie używano ją w służbie cywilnej. Podczas II wojny światowej holownik pływał pod banderą III Rzeszy, a po jej zakończeniu powrócił do kraju. Jednostka została wycofana w 1955 roku i zezłomowana w 1958 roku. „Castor” i zakupiony w tym samym czasie „Pollux” były pierwszymi holownikami w polskiej flocie.

Centaur – polski holownik portowy, uprzednio morski zbudowany w stoczni B.Wencke Söhne w Hamburgu w 1892. Służył uprzednio jako niemiecki. Poprzednio nosił nazwy: Ernst, Union, Sambor i Simson.

Krakus – polski holownik portowy Marynarki Wojennej z okresu międzywojennego i powojennego, jednostka bliźniacza holownika „Wanda”. Zbudowany w Finlandii w 1919 roku, został zakupiony przez Polskę z przeznaczeniem dla Marynarki Wojennej i wszedł do służby w 1920 roku. Podczas II wojny światowej zdobyty przez Niemców, służył w Kriegsmarine pod nazwą „Kielau”. Po wojnie odzyskany, służył nadal w Marynarce Wojennej pod pierwotną nazwą, a następnie jako BG-5 i H-5. W toku służby przebudowany z napędu parowego na motorowy; skasowany w 1959 roku. Nazwę „Krakus” nosił także w latach 1926-1929 inny holownik cywilny, późniejszy „Lech”.

H-6 – polski holownik portowo-redowy projektu H-960, zbudowany w Stoczni Remontowej Nauta w Gdyni. Jego bliźniaczą jednostką jest holownik H-8.

H-8 – polski holownik portowo-redowy projektu H-960, zbudowany w Stoczni Remontowej Nauta w Gdyni. Jego bliźniaczą jednostką jest holownik H-6.

Herkules holownik ratowniczy zbudowany w 1937 w The International Shipbuilding and Engineering Co Ltd w Gdańsku. Przedwojenna jednostka Wolnego Miasta Gdańska, eksploatowany przez firmę "Weichsel" Danziger Dampfschiffahrt und Seebad A.G.

HMAS Heros − australijski holownik zbudowany oryginalnie dla brytyjskiej Royal Navy jako holownik typu Saint. Początkowo służył w RN jako HMS „Erth”, po zakończeniu I wojny światowej został sprzedany australijskiej firmie z Sydney. W latach 1934 i 1937 „Heros” był okresowo wynajmowany przez Royal Australian Navy(RAN). W okresie II wojny światowej został zarekwirowany przez RAN gdzie służył jako HMAS „Heros”. Po wojnie został zwrócony właścicielowi, ostatecznie został złomowany w 1966.

Heros – polski wielozadaniowy holownik portowo-redowy typu H-3000/II, eksploatowany od 1998 roku, zbudowany w Stoczni Remontowej Nauta w Gdyni. Obsługiwał port w Gdyni, następnie w Szczecinie i Świnoujściu.

Holowniki projektu H-960 – seria dwóch polskich holowników portowo-redowych zbudowanych w stoczni remontowej Nauta dla Marynarki Wojennej, oznaczonych H-6 i H-8. Stanowią rozwinięcie holowników projektu H-900/II.

Krakus – polski holownik portowy Marynarki Wojennej z okresu międzywojennego i powojennego, jednostka bliźniacza holownika „Wanda”. Zbudowany w Finlandii w 1919 roku, został zakupiony przez Polskę z przeznaczeniem dla Marynarki Wojennej i wszedł do służby w 1920 roku. Podczas II wojny światowej zdobyty przez Niemców, służył w Kriegsmarine pod nazwą „Kielau”. Po wojnie odzyskany, służył nadal w Marynarce Wojennej pod pierwotną nazwą, a następnie jako BG-5 i H-5. W toku służby przebudowany z napędu parowego na motorowy; skasowany w 1959 roku. Nazwę „Krakus” nosił także w latach 1926-1929 inny holownik cywilny, późniejszy „Lech”.

Lech – holownik o napędzie parowym, służący w polskiej Marynarce Wojennej w okresie międzywojennym, a następnie po II wojnie światowej do lat 80. jako H-6. Zbudowany w 1904 roku, pierwotnie służył u niemieckich armatorów pod nazwami Hercules i Brussa, a następnie u polskiego armatora Żegluga Wisła-Bałtyk pod nazwą Krakus. W 1930 roku wszedł do służby w Marynarce Wojennej; zatopiony podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku. Po wojnie krótko służył w 1946 roku, po czym powrócił do służby po remoncie w 1957 roku jako H-6; wycofany w 1983 roku jako ostatni holownik parowy Marynarki Wojennej.

Lubecki – ostatni bocznokołowy holownik pływający po Wiśle. Eksploatowany był pod wieloma nazwami od 1911 do 1969.

Mistrz – polski holownik z okresu II wojny światowej. Wybudowany w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej.

Kapitan Poinc – polski wielozadaniowy holownik ratowniczy, flagowa jednostka Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa, poprzednio Polskiego Ratownictwa Okrętowego, zbudowana w 1996 roku, w stoczni Damen Shipyards Gdynia.

Okoń, poprzednio Neptun i Wisełka – polski holownik, zbudowany w 1921 roku. Oryginalnie był holownikiem parowym pod nazwą „Neptun”, w którym zamontowano maszynę poprzedniego holownika „Neptun” zbudowanego w 1902 roku. Do II wojny światowej użytkowany przez kilku armatorów niemieckich i gdańskich, po wojnie użytkowany przez polskie państwowe przedsiębiorstwa żeglugowe pod nazwami „Wisełka”, a od 1951 roku „Okoń”. W 1961 roku przebudowany na holownik motorowy. Od 2016 roku poddawany remontowi, ma powrócić do nazwy „Neptun” i napędu parowego. Jest jednym z najstarszych statków eksploatowanych w Polsce.

Pollux – polski holownik z okresu dwudziestolecia międzywojennego, służący początkowo w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie w służbie cywilnej. Jednostka została zbudowana w 1900 roku w niemieckiej stoczni, prawdopodobnie w Gdańsku, po czym wiosną 1920 roku została zakupiona przez Polskę. W latach 1920–1922 służyła w polskiej Marynarce Wojennej, a następnie używano ją w służbie cywilnej. W 1925 roku holownik został wystawiony na sprzedaż i nabyty przez armatora z Wolnego Miasta Gdańsk. Jednostka była użytkowana na pewno do roku 1943, a jej dalszy los jest nieznany. „Pollux” i zakupiony w tym samym czasie „Castor” były pierwszymi holownikami w polskiej flocie.

HMAS Reserve (W149) – australijski holownik służący w Royal Australian Navy w okresie II wojny światowej. „Reserve” należał zbudowanych w Stanach Zjednoczonych holowników typu Favourite. Oryginalnie był wodowany jako USS „Bat 11”. Przekazany Australii w ramach umowy Lend-Lease służył w północnych wodach Australii.

ORP „Smok” – pełnomorski holownik, zbudowany w 1922 roku w La Rochelle we Francji. Pływał u różnych armatorów we Francji i Belgii. Zakupiony w 1932 roku przez polską marynarkę wojenną służył jako: holownik, okręt szkolny, pomocniczy okręt minowy. Wielokrotnie przebudowywany. Wziął udział w Kampanii Wrześniowej przewożąc materiały z Gdyni do Helu. Dla zablokowania wejścia do portu w Helu został samozatopiony. Wydobyty przez Niemców i po remoncie wcielony do służby pod nazwą „Rixhöft”. Pływał do 1945 roku, kiedy to zatonął na lotniczej minie morskiej.

Sokół – polski holownik z okresu międzywojennego i II wojny światowej, wybudowany w roku 1909 przez niemiecką stocznię Franz Schenk w Elblągu jako Charlotte, a w 1920 wcielony do Polskiej Marynarki Wojennej. W czasie wojny zdobyty przez Niemcy, służył jako Grabau, a po wojnie nadal służył w Marynarce Wojennej pod nazwami: Majster, BG 3 i H 3.

HMAS Sprightly (W103) – australijski holownik służący w Royal Australian Navy w okresie II wojny światowej. „Sprightly” należał do zbudowanych w Stanach Zjednoczonych holowników typu Favourite. Oryginalnie był wodowany jako USS „Bat 12”, został przekazany Australii w ramach umowy Lend-Lease.

Tumak – holownik portowo-redowy, eksploatowany od 1987 roku, zbudowany we Włoszech dla włoskiego armatora Rimirchiatori Riuniti pod nazwą Germania, eksploatowany w 1995 roku przez polskiego armatora Protank, a następnie holenderskiego armatora Kotug. Później holownik jeszcze zmieniał nazwy na Telstar, Sirius i Guardsman.

Tytan – największy i najsilniejszy polski holownik przedwojenny, zbudowany w Gdańsku w roku 1936 przez Stocznię Gdańską dla obsługi portu gdyńskiego. Wszedł do służby w kwietniu 1936 w Wydziale Holowniczo - Ratowniczym Żeglugi Polskiej w Gdyni. Podczas wojny zarekwirowany przez Niemców, pływał pod nazwą „Zoppot”. Zatopiony w 1945 w porcie gdyńskim, po wydobyciu wyremontowany w Stoczni Gdyńskiej był nadal eksploatowany przez Wydział Holowniczo - Ratowniczy Żeglugi Polskiej a następnie przez Zarząd Portu Gdynia. Złomowany prawdopodobnie w 1980 roku.

Wanda – polski holownik portowy Marynarki Wojennej z okresu międzywojennego, jednostka bliźniacza holownika „Krakus”. Zbudowany w Finlandii w 1919 roku, został zakupiony przez Polskę z przeznaczeniem dla Marynarki Wojennej i wszedł do służby w 1920 roku. Zatopiony podczas II wojny światowej 1 września 1939 roku, następnie złomowany. Nazwę „Wanda” nosiły także inne statki.

HMAS Wato – australijski holownik wodowany w 1904 dla Adelaide Steam Tug Company, w okresie II wojny światowej służył w Royal Australian Navy (RAN). „Wato” został złomowany w 1955.

ST „Yelta” – australijski holownik. Wodowany w 1949 „Yelta” jest ostatnim holownikiem o napędzie parowym w Australii. Holownik pracował w Port Adelaide w latach 1949-1976. W 1976 został wycofany ze służby i zakupiony przez National Trust of Australia. W 1985 holownik został odkupiony przez South Australia Maritime Museum i obecnie stanowi jeden z jego eksponatów.