33 Części maszyn

Amortyzator gumowy – element konstrukcyjny o właściwościach sprężysto-tłumiących wykonany z elastomeru.

Chwytak (budownictwo) – osprzęt roboczy dźwignicy ustrojowej, maszyny ciągnikowej, służący do przeładunku materiałów masowych lub do kopania urobku przy dużych głębokościach. Do kopania służą chwytaki ciężkie, a przeładunku chwytaki normalne.

Część zamienna – element przeznaczony do zainstalowania w maszynie lub urządzeniu w celu zastąpienia zepsutej lub zużytej oryginalnej części.

Elementy sprężyste to części maszyn charakteryzujące się dużą odkształcalnością, którą osiąga się przez zastosowanie materiałów o małym module sprężystości lub przez odpowiednie kształtowanie elementów.

Kłonica - część wozu konnego.

Oś toczna w pojeździe szynowym to oś pojazdu nie otrzymująca napędu.

Kołnierz – występ otaczający obwód np. rurociągu lub innych części instalacji, np. przemysłowej aparatury chemicznej, instalacji wodociągowych, gazowych, kanalizacyjnych, który umożliwia połączenie dwóch elementów lub oparcie jednego na drugim. Spotyka się także nazwy: kryza, flansza, flausza, flanga.

Koło łańcuchowe to element przekładni łańcuchowej w postaci koła z uzębieniem przystosowanym do współpracy z łańcuchem.

Koło samonastawne – rodzaj koła zamocowanego na trzpieniu, w taki sposób, że koła samoczynnie nastawiają się na kierunek, z którego działa siła. Stosowane powszechnie w obrotowych krzesłach biurowych i w wózkach sklepowych oraz robotach. Znane już w starożytności - wykorzystano je przy budowie helepolis.

Koło szwedzkie stosowane jest w robotach mobilnych, a dokładniej w robotach o klasie (3,0). Dzięki nim robot staje się robotem holonomicznym.

Koło zamachowe – bryła obrotowa o dużym momencie bezwładności, wykorzystywana do krótkotrwałego magazynowania energii mechanicznej. Jest prostym akumulatorem mechanicznym gromadzącym energię kinetyczną. Stosowane w szeroko pojętej mechanice, znajduje zastosowanie zarówno w prostych konstrukcjach, jak i w nowoczesnych silnikach.

Koło zębate – element czynny przekładni zębatej oraz element innych mechanizmów takich jak sprzęgło zębate, pompa zębata i innych.

Króciec – element konstrukcyjny zbiornika lub aparatu czy urządzenia o budowie zbiornikowej lub rurowej, umożliwiający dostęp do jego wnętrza i połączenie z innym aparatem lub rurociągiem. Przykładami króćców są:

Mieszek, mieszek sprężysty, sylfon – element sprężysty w postaci cienkościennej sfalowanej rury, stosowany jako czujnik ciśnienia lub różnicy ciśnień w przyrządach pomiarowych lub urządzeniach regulacyjnych. Sygnałem wyjściowym może być siła lub przesunięcie. Mieszki wykonywane są zazwyczaj z mosiądzu, brązu lub stali nierdzewnej jako jednostronnie lub dwustronnie otwarte.

Piasta – część koła napędowego, przekładniowego lub innego elementu montowanego na wale lub osi i bezpośrednio go lub ją obejmująca. W piaście instaluje się łożyska, jeśli połączenie jest ruchowe, lub staje się ona częścią połączenia.

Płoza – zazwyczaj element podwozia, na którym pojazd się opiera, służący do ruchu ślizgowego po wodzie, śniegu lub lodzie. Gładź będąca powierzchnią styku płozy z podłożem ma na celu zmniejszenie tarcia, a tym samym zwiększenie ślizgu. Płozy są elementami pojazdów lub innych przyrządów, dzięki którym człowiek może się poruszać. Płozy wykonuje się głównie z drewna, metalu bądź z tworzyw sztucznych. Do jazdy wykorzystuje się je najczęściej parami. Ze względu na szerokość powierzchni i sposoby montowania (zaczepu) można wyróżnić płozy montowane jako podwozie w saniach lub w bojerze, dwie płozy z wiązaniami tworzące narty, dwie cienkie płozy połączone z butami tworzące łyżwy.

Prowadnica (techn.) – część mechanizmu mająca za zadanie przemieszczenie elementu ruchomego po zadanym torze. Prowadnice najczęściej realizują ruch prostoliniowy.

Prowadnica sprężysta – rodzaj prowadnicy wykorzystującej do prowadzenia elementy sprężyste. Najczęściej wykorzystywany jest układ dwu równoległych sprężyn płaskich, membran lub mieszków sprężystych. Prowadnice sprężyste są często stosowane do prowadzenia trzpienia pomiarowego w przyrządach do pomiaru przemieszczenia.

Prowadnica ślizgowa (techn.) – rodzaj prowadnicy, w której pomiędzy powierzchniami prowadzącymi występuje tarcie ślizgowe.

Prowadnica toczna (techn.) – rodzaj prowadnicy, w której uzyskano zmniejszenie oporów ruchu poprzez zastąpienie tarcia ślizgowego tarciem tocznym.

Sprężnik – element sprężysty używany w budowie maszyn jako łącznik w połączeniach sprężystych. Sprężniki wykonane są z materiałów podatnych, o małym współczynniku sprężystości takich jak guma. Buduje się z nich takie złączniki jak poduszki, amortyzatory, wkładki.

Sworzeń tłokowy - element układu korbowego tłokowego silnika spalinowego, wykonany jako drążony walec; łączy korbowód z tłokiem oraz przenosi siłę z tłoka na korbowód.

Tłok – element maszyn takich jak silniki tłokowe, pompy tłokowe, sprężarki i siłowniki hydrauliczne i pneumatyczne oraz innych mechanizmów. Jest to element ruchomy, który porusza się w cylindrze względem którego jest uszczelniany zazwyczaj przez pierścienie tłokowe. W silniku ma za zadanie przenosić siłę z gazu w cylindrze na wał korbowy za pomocą tłoczyska lub korbowodu. W pompie funkcja odwraca się i siłę przenosi się z wału korbowego do tłoka w celu ściskania lub wyrzucania płynu z cylindra. W niektórych silnikach tłok działa również jako zawór, obejmując i odkrywając otwory w ściance cylindra.

Tłumik - urządzenie służące do częściowej lub całkowitej eliminacji drgań, fali akustycznej, hałasu lub pewnych częstotliwości w układach elektronicznych.

Wahacz – sztywny człon mechanizmu wykonujący cykliczny ruch obrotowy wokół stałej osi obrotu o ograniczonym kącie obrotu. Po wykonaniu ruchu wahacz wraca do położenia wyjściowego kończąc cykl pracy. Bieg powrotny może być ruchem czynnym lub jałowym.

Wał – część maszyny, najczęściej w kształcie walca, obracająca się wokół własnej osi wraz z zamocowanymi na niej elementami i służąca do przenoszenia momentu obrotowego. Na wale mogą być osadzone koła zębate, piasty, tarcze hamulcowe i inne elementy.

Wieniec – zewnętrzna, robocza część koła, na przykład: koła ciernego, koła zębatego, koła łańcuchowego.

Wpust czółenkowy, wpust Woodruffa – element połączenia wpustowego w kształcie odcina koła, służący do połączenia piasty z wałem. Wpusty czółenkowe stosuje się zarówno w złączach walcowych, jak i stożkowych, ale zwykle nieprzekraczających średnicy 40 mm. Wykonuje się je najczęściej z pręta ciągnionego ze stali konstrukcyjnej ogólnego przeznaczenia St5 lub St7.

Wpust pryzmatyczny – element połączenia wpustowego, służący do połączenia piasty z wałem. To najczęściej stosowane wpusty, używane zarówno w złączach walcowych jak i stożkowych. Wykonuje się je ze stali o minimalnej wytrzymałości na rozciąganie .

Wspornik – element architektoniczny lub konstrukcyjny pełniący funkcję podpierającą. W architekturze jego zadaniem jest podtrzymanie elementu wystającego przed lico ściany wewnątrz lub na zewnątrz budynku.

Zawleczka, szplint – element wykonany z drutu o półokrągłym przekroju, w miejscu zgięcia posiadający uszko. Zabezpiecza przed zsuwaniem, lub przemieszczaniem się elementów umieszczonych na wałkach, osiach, trzpieniach lub innych elementach maszyn. Przewlekany jest przez otwór wywiercony w elemencie a jej wolne i wystające końce są odginane w przeciwne strony. Zawleczki stosuje się tylko wówczas, gdy element zabezpieczany nie jest obciążony siłą osiową, lub gdy ta siła jest niewielka. W takich przypadkach zawsze powinno się stosować zawleczkę z podkładką.

Zderzak jest to element chroniący część lub zespół maszyny przed przemieszczaniem lub „element ograniczający ruch jakiegoś zespołu maszyny, przyrządu itp. lub też zmieniający prędkość albo kierunek tego ruchu” lub „urządzenie pochłaniające energię uderzenia”.

Zębatka - w budowie maszyn jest to listwa zębata, współpracująca z kołem zębatym w przekładni zębatej liniowej.