33 Wagony osobowe

Wagon osobowy – pojazd nietrakcyjny w składzie stałym lub zmiennym, przeznaczony do przewozu pasażerów. Wagon osobowy może posiadać kabinę maszynisty i nazywany jest wówczas wagonem sterowniczym.

Salonka, wagon salonowy – specjalnie umeblowany, komfortowy wagon kolejowy przeznaczony do użytku wysokich urzędników lub władców, niekiedy innych osób. Wagony salonowe są własnością przewoźnika, udostępnianą na zamówienie, albo należą do osoby z nich korzystającej. W Polsce normalnotorowymi salonkami dysponują np. PKP Intercity S.A. oraz Przewozy Regionalne Sp. z o.o. Na Górnośląskich Kolejach Wąskotorowych w Bytomiu do dziś zachowała się salonka wąskotorowa z 1912, którą podobno podróżował niemiecki cesarz.

Wagon barowy (bufetowy) – rodzaj wagonu kolejowego, wyposażonego w sposób umożliwiający przygotowanie, podawanie i spożywanie w nim posiłków przez podróżnych.

1Aw – wąskotorowe wagony pasażerskie wyprodukowane w latach 1954–1957 w Fabryce Wagonów w Świdnicy w liczbie 126 sztuk. Wszystkie były przeznaczone dla kolei dojazdowych PKP. Według danych z 2009 zachowało się 31 sztuk, w tym 2 przeznaczone do ekspozycji. Oznaczane były serią Cx, a następnie Bx i Bxhpi. W oparciu o konstrukcję typu 1Aw powstały kolejne polskie wagony dla kolei wąskotorowej.

Wagon 43A – wagon osobowy II klasy używany kiedyś przez PKP na trasach lokalnych, popularnie zwany Ryflakiem.

101A – wagon osobowy 2. klasy używany od lat 60. do wczesnych lat 90. XX w. przez PKP na trasach lokalnych, zwany ryflakiem. Dwa ostatnie czynne wagony zostały przeniesione do skansenu kolejowego w Chabówce, gdzie służą przy okazji przejazdów specjalnych. Wagon stanowił rozwinięcie konstrukcji 43A.

Wagon 110A - pierwsza seria wagonów z miejscami leżącymi w Polsce. Prototyp wagonu powstał w 1969 roku. Łącznie wyprodukowano 375 sztuk wagonów w trzech wersjach.

111Arow – seria zmodernizowanych wagonów pasażerskich 111A. Charakteryzuje się brakiem przedziałów pasażerskich oraz uchwytami do przewożenia rowerów. Jeżdżą w pociągach PKP Intercity kategorii EIC, IC i TLK

112At – jeden z dwóch typów wagonów osobowych pierwszej i drugiej klasy jeżdżący w PKP Intercity. Drugi typ, to 141A-20 powstały po modernizacji wagonów 141A w bydgoskiej Pesie.

113A – wagony barowe jeżdżący w składach PKP Intercity. Wagony były produkowane w latach 1989-1999 przez H. Cegielski – Poznań. Obecnie jest to najpopularniejszy typ wagonów barowych używany przez PKP IC w pociągach Ekspres Intercity.

120A – wagon osobowy używany przez Przewozy Regionalne; przez kolejarzy i miłośników kolei zwany bonanza.

141A – wagony osobowe drugiej klasy jeżdżące w składach PKP Intercity. Posiadają standardowe malowanie wagonu klasy drugiej w wersji dla TLK lub EIC.

A20D-P – wąskotorowy wagon doczepny do wagonu motorowego MBxd2. Wagony te zostały wyprodukowane w latach 1983–1988 w Zakładach Metalowych "23 August" w Bukareszcie. Pierwotnie wchodziły w skład spalinowych zespołów trakcyjnych A20D-P.

Bhi - oznaczenie serii nadawane pasażerskim wagonom wąskotorowym w Polsce.

Bhp – według oznaczeń PKP seria osobowych piętrowych wagonów kolejowych, budowanych w zakładach VEB Waggonbau Görlitz w latach 1959–1977. Pojazd ten, mimo że bazował na rozwiązaniach przedwojennych, był dość nowoczesną konstrukcją. Był charakterystycznym pojazdem na szlakach lokalnych w wielu krajach socjalistycznych. Eksploatowany do niedawna w pociągach na lokalnych liniach o sporym ruchu pasażerskim, w przeszłości – również w pociągach pospiesznych. 17 czerwca 2018 roku ostatni czynny zestaw po raz ostatni przewiózł pasażerów, obsługując pociąg Tur relacji Chojnice - Hel - Chojnice.

Boczniak – wagon osobowy dawnej konstrukcji, przedziałowy, pozbawiony korytarza wewnętrznego, z osobnymi drzwiami zewnętrznymi do każdego przedziału i stopniami bocznymi na całej długości wagonu. W Polsce boczniaków wywodzących się z Cesarstwa Niemieckiego używano w ruchu planowym do lat siedemdziesiątych XX wieku.

Bombardier Twindexx - seria pasażerskich wagonów piętrowych typu push-pull produkowanych przez firmę Bombardier od 2009 roku dla Niemiec, Szwajcarii, Luksemburga. Wagony Twindexx Vario zostały zaprojektowane dla ruchu regionalnego z prędkością 160 km/h. Firma Bombardier posiada w swojej ofercie także wagony Twindexx Express przystosowane do prędkości 230 km/h.

British Rail Mark 3 – seria brytyjskich wagonów kolejowych budowana w zakładach BREL w latach 1975–1988, przeznaczona do stosowania w pociągach klasy InterCity. Większość wagonów, występująca w wielu wariantach, jest nadal wykorzystywana, w szczególności w połączeniu z dwoma lokomotywami British Rail Class 43, tworząc składy Intercity 125. Niektórzy operatorzy wykorzystują je także w składach klasycznych, razem z lokomotywą British Rail Class 67. Wagony Mark 3 posiadają udoskonalone zawieszenie pneumatyczne, dzięki czemu wyróżniają się wyjątkowo płynną jazdą. Wagony te posiadają nietypowy system otwierania drzwi – klamka znajduje się jedynie na zewnątrz wagonu i aby otworzyć drzwi od środka należy najpierw otworzyć okno znajdujące się w drzwiach wagonu.

BTxhpi – oznaczenie serii nadawane pasażerskim wagonom turystycznym zbudowanym na bazie wagonów towarowych eksploatowanym na kolejach wąskotorowych w Polsce.

Bxhpi – oznaczenie na Polskich Kolejach Państwowych wąskotorowych, czteroosiowych wagonów osobowych drugiej klasy, przechodnich, wyposażonych w hamulec pneumatyczny.

Eurofima – seria wagonów osobowych klasy I i II, które stały się protoplastą standardu Z. Wagony powstały w dwóch seriach liczących w sumie 500 egzemplarzy i są eksploatowane przez 6 przewoźników kolejowych z zachodniej Europy. Nazwa handlowa Eurofima pochodzi od nazwy funduszu Eurofima, z którego przekazano środki na zakup pierwszych wagonów dla kolei austriackich. W latach 1980–1982 SGP-Simmering zbudował dla kolei austriackich serię niemalże identycznych wagonów, lecz ze zmienionym wózkiem oraz bez klimatyzacji. Wagony te dostały tylko oznaczenie numeryczne z zakresu 51 81 21-70 500 do 604.

Ferdinand Magellan – opancerzony, kuloodporny wagon kolejowy zbudowany na potrzeby podróży urzędujących prezydentów Stanów Zjednoczonych za czasów prezydentury Franklina D. Roosevelta, zabytek ze zbiorów The Gold Coast Railroad Museum of Miami.

111A – wagon osobowy drugiej klasy jeżdżący w składach PKP Intercity i Przewozów Regionalnych. Posiada standardowe malowanie wagonu klasy drugiej.

112A – typ wagonów osobowych pierwszej klasy, jeżdżący w składach PKP Intercity.

HCP Z1 – wagony pasażerskie produkowane w latach 1997–2015 przez zakłady H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych dostosowane do wymagań UIC-Z1. Zbudowano kilkanaście typów wagonów tego standardu, w sumie 138 egzemplarzy. Głównym ich użytkownikiem jest PKP Intercity. Swoje HCP Z1 posiadają także Koleje Białoruskie.

HCP Z2 – wagony pasażerskie produkowane w latach 1988-1996 przez H. Cegielski w Poznaniu dostosowane do wymagań UIC-Z2. Zbudowano 8 typów wagonów tego standardu w łącznej liczbie 118 egzemplarzy. Jedynym ich użytkownikiem jest PKP Intercity.

Pesa 401M – wagon sterowniczy stosowany jako doczepa do szynobusów Pesa 214M serii SA106. Wagon ten został zbudowany przez Pesę Bydgoszcz dla urzędu marszałkowskiego województwa kujawsko-pomorskiego w liczbie 5 sztuk.

Pesa Sundeck – rodzina wagonów piętrowych produkowana przez zakłady Pesa z Bydgoszczy. W jej skład wchodzą wagony sterownicze i wagony środkowe, które w połączeniu z lokomotywami z rodziny Pesa Gama tworzą pociągi w systemie push-pull.

Tiepłuszka – ogrzewany wagon towarowy przystosowany do przewożenia ludzi w dość prymitywnych warunkach. Typowe dla Rosji z okresu rewolucji bolszewickiej.

UIC-Y – standard wagonów pasażerskich dostosowanych do ruchu międzynarodowego wprowadzony przez Międzynarodowy Związek Kolei. Przyjęty w 1961 i stosowany do dziś.

UIC-Z – standard wagonów pasażerskich dostosowanych do ruchu międzynarodowego wprowadzony przez Międzynarodowy Związek Kolei, następca UIC-Y. Rozwijany od lat 70., zaś powszechnie przyjęty po 1989 roku. Wyróżnia się wagony Z1 i Z2.

Wagon restauracyjny – rodzaj wagonu kolejowego, który jest wyposażony w sposób umożliwiający przygotowanie, podawanie i spożywanie w nim posiłków przez podróżnych. Pierwsze wagony restauracyjne wprowadzono w 1879 r. Typowy wagon restauracyjny składa się z zajmującej większą część przestrzeni sali jadalnej mającej ok. 40 miejsc konsumenckich oraz kuchni z zapleczem socjalnym dla załogi wagonu. W części restauracyjnej przejście znajduje się pośrodku, a w części kuchennej – z boku wagonu. Stoliki są rozmieszczone po obu stronach przejścia w rzędach, po jednej stronie 2-osobowe, a po drugiej 4-osobowe.

Wagon z Compiègne – wagon, w którym podpisano pierwszy oraz drugi rozejm w Compiègne.