37 Kadłub (żeglarstwo)

Szkielet kadłuba jednostki pływającej – zestaw elementów stanowiący konstrukcję nośną kadłuba jednostki pływającej oraz nadający jej kształt i wytrzymałość. Do szkieletu przytwierdzone są elementy poszycia zarówno kadłuba jak i pokładu.

Balast – masa umieszczona możliwie najniżej kadłuba jednostki pływającej, która ma na celu obniżenie jej środka ciężkości, a w rezultacie zwiększenie jej stateczności poprzecznej. Jachty wyposażone w balast nazywa się balastowymi.

Bulaj – rodzaj iluminatora na jachcie, statku lub innej jednostce pływającej. To małe, okrągłe okienko umieszczone w burcie lub w ścianie (szocie) pokładówki lub nadbudówki. Bulaj może być otwierany lub stały. Powinien być nie tylko całkowicie wodoszczelny, ale także odporny mechanicznie na uderzenia nawet największych fal. Szkło bulaja, najczęściej przezroczyste, jest mocne a jego grubość może dochodzić do 30 mm. Bulaje są niewielkie, do 45 cm średnicy, osadzone w bardzo masywnych ramach. Te umieszczone bliżej wody mają dodatkowo możliwość szczelnego zamykania ich klapami zakręcanymi na śruby, co stosuje się nie tylko w przypadku uszkodzenia szyby, ale także jako środek zapobiegawczy przed spodziewanymi silnymi sztormami.

Bulbkil – stała, smukła płetwa balastowa wystająca głęboko w głąb wody z dna jachtu i obciążona na końcu dużym balastem o charakterystycznym kształcie.

Burta – strona na statku wodnym, każda z połówek jednostki pływającej, rozdzielonych płaszczyzną symetrii kadłuba. Termin ten ma wiele pokrewnych znaczeń począwszy od całości jednej z połówek kadłuba, poprzez poszycie jednej z połówek, aż do litej bariery na dużej jednostce, otaczającej odkryty pokład, będącej de facto nadburciem, a nie burtą. Jednak o tym, że coś znajduje się na jednej z burt, mówi się także wtedy, gdy to coś znajduje się nawet znacznie powyżej najwyższego pokładu.

Dennik - element szkieletu statku, poprzeczne wiązanie mocowane od góry do stępki, dające oparcie poszyciu dna kadłuba. Dennik wraz z dwoma wręgami i pokładnikiem tworzy ramę wręgową.

Dziób – przednia część kadłuba jednostki pływającej, w przekroju poprzecznym najczęściej w kształcie zbliżonym do trójkąta, rzadziej prostokąta lub trapezu. Na jachtach żaglowych przyjmuje się, że jest to część od stewy dziobowej do przedniego masztu. Na współczesnych, dużych okrętach podwodnych dziób ma kształt zbliżony do połowy kuli, natomiast na statkach nawodnych, głównie handlowych, stosuje się tzw. dziób gruszkowy.

Falszkil – stała płetwa wystająca w dół z dna jachtu żaglowego, będąca przedłużeniem stępki na całej lub znacznej jej długości. Spełnia rolę stałego miecza i jednocześnie balastu. Balast w falszkilu jest tak usytuowany, że stanowi razem z samym falszkilem jednolitą powierzchnię i kształt, stąd nazywany jest balastem integralnym. Z tego samego powodu również całość, czyli falszkil oraz balast nazywana jest potocznie falszkilem.

Finkil, inna nazwa to balast płetwowy - stała płetwa balastowa na jachcie przytwierdzona od spodu do stępki (kilu) w jej części środkowej lub środkowo-tylnej. Wykonana jest w całości z ciężkiego materiału.

Jacht balastowy – łódź żaglowa wyposażona w balast konstrukcyjnie umocowany tak, aby obniżyć środek ciężkości jednostki. Mylnie uważa się, że jachty balastowe są niewywracalne, ale zatapialne.

Kabina nawigacyjna – jedno z pomieszczeń technicznych jednostki pływającej. Stanowi kabinę przeznaczoną do pracy nawigatora. Na małych jachtach jest zazwyczaj wydzielonym przedziałem wewnątrz kabiny wyposażonym w stół nawigacyjny oraz przybory nawigacyjne. Często za stół służy górna płyta szafki, natomiast za siedzenie koja. Na większych jednostkach kabina nawigacyjna może być pomieszczeniem z osobną zejściówką oraz drzwiami.

Kadłub statku wodnego – konstrukcja przestrzenna jednostki pływającej nadająca jej kształt oraz zapewniająca pływalność. Kształt i wytrzymałość kadłuba zależą od przeznaczenia jednostki i wymogów określonych przepisami.

Kambuz – wydzielona przestrzeń na jednostce pływającej przeznaczona do przyrządzania posiłków. W zależności od wielkości jednostki jest to osobne pomieszczenie albo wydzielony fragment pomieszczenia. W drugim przypadku kantorek kuchenny usytuowany jest zazwyczaj w pobliżu zejściówki, co umożliwia lepszą wentylację oraz dobre oświetlenie.

Kingston – pokładowa toaleta na jednostce pływającej. Nazwa pochodzi od otworu w dnie kadłuba służącego do wprowadzania wody do wnętrza jednostki. Kingston może mieć prostą konstrukcję i składać się tylko z miski klozetowej, bądź bardziej skomplikowaną z systemem pomp pobierających wodę zaburtową, a następnie odpompowujących nieczystości na zewnątrz. Obsługa kingstona wymaga przeszkolenia załogi, ponieważ niewłaściwa obsługa może powodować problemy podczas żeglugi w ciężkich warunkach. Często w obecnie produkowanych jachtach występuje pośredni zbiornik na fekalia, gdyż w większości marin nie można wyprowadzać nieczystości za burtę.

Komora łańcuchowa – jedno z pomieszczeń technicznych na jednostce pływającej. Stanowi miejsce w części dziobowej kadłuba, w którym przechowywany jest łańcuch kotwiczny. Łańcuch wyprowadzony jest na pokład przez kluzę łańcuchową zwaną również pokładową. Na dużych jednostkach niekiedy występuje tzw. kluza kotwiczna w bocznej ścianie komory łańcuchowej. Przez nią wciągany jest łańcuch wraz z trzonem kotwicy. Na małych jachtach komora łańcuchowa nie występuje.

Kubryk – wspólne, wieloosobowe pomieszczenie mieszkalne załogi stosowane dawniej na okrętach i statkach. Kubryk był zwykle w dziobowej części statku w odróżnieniu od pomieszczeń oficerów w części rufowej. Dziś kubrykiem nazywa się na statkach szkolnych wspólne pomieszczenie mieszkalne uczniów lub studentów, którzy odbywają praktyki morskie.

Linie teoretyczne kadłuba statku wodnego – linie teoretyczne naniesione na rysunku technicznym przedstawiające zarys kształtu kadłuba jednostki pływającej. Nanoszone są na rysunkach przedstawiających trzy rzuty kadłuba: rzut boczny, poprzeczny i poziomy. Każda z tych linii wyznacza krawędź przecięcia płaszczyzny, na której leży dana linia, z powierzchnią poszycia kadłuba, a wszystkie z tych linii widoczne są na rysunku jedynie w obrębie kadłuba. Każda teoretyczna linia wykreślana jest na zewnętrznej powierzchni kadłuba.

Mesa – pomieszczenie znajdujące się na jednostce pływającej, służące jako jadalnia, miejsce zebrań załogi, wspólnego wypoczynku, do celów reprezentacyjnych, urzędowych odpraw itp. Na większych jednostkach mogą znajdować się oddzielna mesy oficerska, załogowa, kapitańska mesa pasażerska.

Miecz nazywany dawniej też szwert lub szwerta – ruchomy płat nośny, element konstrukcyjny żaglowych jednostek pływających. Dzięki swoim własnościom hydrodynamicznym umożliwiający żeglugę kursami ostrymi. Zadaniem miecza jest ograniczanie znoszenia bocznego (dryfu) jednostki przy wietrze innym niż prosto z rufy.

Nadstępka - element szkieletu żaglowca, belka przymocowana od góry do stępki na części jej długości, mająca rozłożyć na większym obszarze obciążenia wynikające z nacisku kolumny masztu na dno kadłuba. W nadstępce znajduje się otwór, w który wchodzi pięta masztu, lub też zamocowane jest do niej gniazdo masztu.

Nawis dziobowy:część dziobu statku wodnego wystająca poza przedni skraj Konstrukcyjnej Linii Wodnej (KLW); przedni fragment kadłuba statku "wiszący" nad powierzchnią wody; odległość między przednim skrajem KLW a przednim zakończeniem kadłuba.

Owręże – przekrój poprzeczny kadłuba jednostki pływającej. Jest jednym z elementów rysunku teoretycznego kadłuba statku wykreślanego przez konstruktora (szkutnika) na etapie projektowania kadłuba.

Pawęż, lustro – jeden ze sposobów zakończenia rufy statku wodnego w części nawodnej. Stanowi płaszczyznę prostopadłą lub lekko pochyłą do powierzchni wody. W linię poszycia burty, jak również dna jednostki, przechodzi poprzez wyraźną krawędź.

Pokład statku – trwałe, wodoszczelne pokrycie zamykające od góry kadłub statku. Może być stalowe, drewniane lub wykonane z kompozytów. W nomenklaturze żeglarskiej nazywane jest dekiem lub pokładówką.

Poszycie listewkowe (słomkowe) – jeden z rodzajów klasycznego poszycia kadłuba drewnianych statków, stosunkowo nowy i stosowany prawie wyłącznie do poszywania niewielkich jednostek nieużytkowych.

Poszycie przekątniowe (diagonalne) – jeden z rodzajów klasycznego poszycia kadłuba drewnianych jednostek pływających. Pierwotnie stosowane w kadłubach jednostek ratunkowych, a od połowy XX wieku zaczęło być wykorzystywane również w konstrukcji jachtów sportowych. Współcześnie może być spotykane np. w kadłubie klasy sportowej Finn.

Poszycie – zewnętrzna, szczelna powłoka kadłuba jednostki pływającej, zapewniająca pływalność oraz nadająca jej ostateczny kształt.

Poszycie stykowe – rodzaj poszycia kadłubów drewnianych, stosowany już w czasach prehistorycznych. W najprostszej postaci składało się z desek drewnianych przymocowanych na styk do szkieletu statku, zwłaszcza wręgów.

Poszycie zakładkowe – najstarszy rodzaj poszycia drewnianego kadłuba jednostki pływającej. Stosowane co najmniej od wczesnego średniowiecza, mimo licznych zalet nie było nigdy tak szeroko stosowane jak poszycie stykowe (karawelowe).

Rufa – tylna część jednostki pływającej, zarówno w jej części nawodnej, jak i podwodnej. Istnieje wiele rodzajów form konstrukcyjnych ruf. Wraz z rozwojem żeglugi ulegały one modyfikacjom zarówno ze względu na wykorzystywany materiał, przeznaczenie statku, jak i panującą w danych czasach modę. Rufa może być zakończona pawężą zorientowaną prostopadle względem lustra wody lub pochyloną w kierunku rufy, czy dziobu jednostki. Rufa może wystawać nad powierzchnię wody, tworząc nawis rufowy.

Stewa – część szkieletu statku lub łodzi. Przedłużenie stępki w kierunku dziobu albo rufy.

Stępka – oś konstrukcyjna szkieletu statku wodnego, stanowiąca podstawę wytrzymałości strukturalnej kadłuba. Stępka występuje w postaci belkowej i płaskiej. Na stępce opierają się wręgi, a na żaglowcach w nadstępkach także pionowe maszty.

Wodnica – teoretyczna krzywa wyznaczona poprzez przecięcie zewnętrznej powierzchni kadłuba jednostki pływającej płaszczyzną wodnicy konstrukcyjnej. Jest elementem rysunku teoretycznego statku wykreślanego przez konstruktora (szkutnika) na etapie projektowania kadłuba. W rzucie bocznym jest linią prostą. W uproszczeniu, jest to krzywa wyznaczona na kadłubie przez poziom spokojnej wody, przy określonym stopniu załadowania jednostki pływającej. Wodnica jest symetryczna względem płaszczyzny symetrii kadłuba.

Wręg albo wręga – podstawowy poprzeczny element szkieletu statku o tradycyjnej konstrukcji. Obecnie spotykany głównie w klasycznych jachtach drewnianych o konwencjonalnym poszyciu. Wręg jest drewnianym elementem o relatywnie niewielkim przekroju, o krzywiźnie dopasowanej do wewnętrznej powierzchni kadłuba. Wręg może być od dołu połączony z dennikiem, a od góry z pokładnikiem, tworząc ramę wręgową usztywniającą kadłub. Jeśli rama wręgowa jest poszyta, np. sklejką lub klepkami tworzącymi jednolitą tarczę, nazywamy ją grodzią konstrukcyjną. Pozostałe wręgi, łączące się tylko ze stępką i wzdłużnikiem pokładowym, spełniają głównie rolę ściągającą i formującą dla klepek poszycia.

Wrężnica – krzywa teoretycznego przekroju poprzecznego kadłuba statku wodnego powstała na płaszczyźnie prostopadłej do powierzchni wody i płaszczyzny symetrii jednostki. Powstaje poprzez przecięcie zewnętrznej powierzchni kadłuba przez płaszczyznę owręża i płaszczyzny do niej równoległe. Ze względu na to, że kadłub jest symetryczny dla lewej i prawej burty na rysunku technicznym zaznacza się wrężnice dziobowe po prawej stronie oraz wrężnice rufowe po lewej. Kształt wrężnicy w odpowiednich miejscach kadłuba pokrywa się z kształtem wręgów umożliwiając tym samym sporządzenie odpowiedniej dokumentacji wykonawczej przeznaczonej do trasowania.

Wzdłużnica – teoretyczna linia kadłuba statku wodnego powstała z przecięcia zewnętrznej powierzchni kadłuba płaszczyzną równoległą do płaszczyzny symetrii a następnie rzutowania na tę płaszczyznę. Jest elementem rysunku teoretycznego statku wykreślanego przez konstruktora (szkutnika) na etapie projektowania jednostki. Seria wzdłużnic stanowi rzut boczny kadłuba, inaczej nazywany bokiem. Ze względu na to, że wzdłużnice dla lewej i prawej części kadłuba są takie same, rysuje się je tylko dla jednej strony.

Zęza, zenza – najniższe miejsce wewnątrz kadłuba jednostki pływającej, nieporozdzielanego wewnętrznie grodziami wodoszczelnymi. Zbiera się w nim woda wraz ze wszelkimi nieczystościami.