52 System pocztowy

Poczta – ogólnie dostępna instytucja, przeważnie państwowa, zajmująca się obrotem przesyłek, a także wykonywaniem niektórych usług na rzecz telekomunikacji oraz usług pieniężno-bankowych. Od połowy XIX wieku usługi w zakresie łączności dzielono na pocztowe i telekomunikacyjne, a od połowy XX wieku zaczęto pocztę nazywać łącznością pocztową.

Światowy Dzień Poczty – święto obchodzone corocznie 9 października, ustanowione przez wyspecjalizowaną organizację ONZ-Światowy Związek Pocztowy w 1969 roku na kongresie UPU w Tokio w Japonii.

Adres pocztowy – oznaczenie miejsca doręczenia przesyłki pocztowej lub kwoty pieniężnej określonej w przekazie pocztowym wskazanego przez nadawcę albo oznaczenie miejsca ich zwrotu do nadawcy.

Aerogram – cienka, składana kartka z klejem na marginesach służąca do pisania listów przeznaczonych do wysłania pocztą lotniczą. Na jednej stronie pisze się treść listu, a po złożeniu i zaklejeniu kartka tworzy swoistą kopertę. Do takiego listu nie można wkładać żadnych załączników.

Ambulans pocztowy – środek transportu specjalnie przeznaczony do przewozu i sortowania przesyłek pocztowych.

Arkusz sprzedażny – arkusz papieru zawierający około od 25 do 240 perforowanych lub ciętych, jednolitych (zazwyczaj) znaczków.

Całostka pocztowa – druk pocztowy opatrzony wydrukowanym na nim znakiem opłaty, upoważniający do uzyskania usługi pocztowej określonej taryfą pocztową.

Deltiologia (filokartystyka) – hobby polegające na zbieraniu pocztówek.

Dopłata – zapłata pobierana przez pocztę za dostarczenie przesyłki, która nie została opłacona lub była niedostatecznie opłacona. Dopłata jest uiszczona w gotówce lub w postaci znaczków dopłaty.

Erka – filatelistyczna nazwa pocztowa, oznaczająca znak polecenia z literą R, czyli międzynarodowy znak polecenia pocztowego.

Frankatura mechaniczna – znak pocztowy odbity przez maszynę frankującą bezpośrednio lub pośrednio na przesyłce pocztowej zawierający znak opłaty, datownik i napis.

Frankowanie – automatyczne nadrukowywanie na kopercie opłaty pocztowej, eliminujące konieczność ręcznego naklejania znaczków. Dodatkowo można nadrukować logo oraz dane nadawcy. Listy mogą być podawane masowo, co skraca czas opisywania. Do frankowania służy frankownica.

Frankownica – urządzenie do masowej wysyłki korespondencji. Urządzenie nanosi na kopertę następujące odciski matryc:odcisk datownika wartość opłaty pocztowej nazwa i adres firmy (nadawcy)

Gołąb pocztowy – jedna z odmian gołębia skalnego, odznaczająca się zdolnością powracania do gołębnika z dużych odległości.

Rowland Hill – brytyjski nauczyciel, pomysłodawca wprowadzenia do obiegu znaczków pocztowych.

Japoński system adresowy – system służący identyfikacji miejsc w Japonii. Japońskie adresy są zapisywane odwrotnie niż na Zachodzie, czyli rozpoczynają się od największej jednostki geograficznej i są stopniowo uszczegóławiane.

Japoński znak poczty - znak towarowy japońskiej poczty. Używany również w japońskim systemie kodów pocztowych. Jest to stylizowany znak sylaby „te“ (テ) z sylabariusza katakana. Sądzi się też, iż może mieć związek ze słowem „teishin“.

Kartka pocztowa – najczęściej prostokątna, kartonowa kartka służąca do krótkiej korespondencji, często wysyłana nieopakowana w kopertę. Zazwyczaj jedna ze stron kartki pocztowej podzielona jest na dwa pola: lewe, przeznaczone na treść korespondencji oraz prawe z miejscem na wpisanie adresata i naklejenie znaczka pocztowego. Na odwrocie najczęściej wydrukowany jest obrazek. Kartki pocztowe są przedmiotem pożądania wielu kolekcjonerów, tzw. deltiologów.

Kartka świąteczna – okolicznościowa kartka pocztowa, często w formie karnetu, z grafiką lub ilustracją tematycznie nawiązującą do świąt, ich symboli i tradycji.

Koperta – płaskie, zazwyczaj papierowe opakowanie, przeznaczone do przesyłania listów, kartek pocztowych lub innych przesyłek pocztowych. Na przodzie koperty, w prawym górnym rogu przyklejane są znaczki pocztowe.

Kurier rowerowy – osoba rozwożąca przesyłki pocztowe na rowerze. Kurierzy pracują najczęściej w dużych miastach (metropoliach), gdzie w ścisłym centrum rower jest zwykle najszybszym środkiem transportu. Firmy kurierskie zatrudniają kurierów rowerowych, ponieważ rowery mogą poruszać się w korkach ulicznych szybciej od samochodów, jak również motocykli. Zadaniem kuriera jest jak najszybsze bezpośrednie przewiezienie przesyłki od nadawcy do odbiorcy.

List – gatunek piśmiennictwa, lub w innym ujęciu teoretycznym - literatury stosowanej. Pisemna wiadomość wysyłana przez jedną osobę (nadawcę) do drugiej (adresata). Sztuka pisania listów to epistolografia.

List polecony – popularna nazwa przesyłki listowej rejestrowanej, tzn. takiej, której przyjęcie pracownik poczty potwierdza nadawcy, wydając mu specjalne pokwitowanie, a adresat po doręczeniu kwituje odbiór.

List przedznaczkowy – rodzaj przesyłki pocztowej, która była użyta w obrocie pocztowym przed ukazaniem się pierwszych znaczków pocztowych na danym obszarze. Listy przedznaczkowe w zależności od okresu z jakiego pochodziły, zawierały różne adnotacje lub stemple określające czas i miejsce nadania, uiszczoną opłatę, ciężar, zawartość i tym podobne.

Międzynarodowy Kupon na Odpowiedź – kupon pocztowy o zasięgu międzynarodowym, który podlega wymianie na znaczki pocztowe o wartości opłaty za list zwykły (nierejestrowany) zagraniczny, wysyłany w dowolne miejsce na świecie najszybszą dostępną drogą w najniższej kategorii wagowej. W Polsce za zagraniczny kupon IRC otrzymać można znaczki o wartości listu zwykłego, priorytetowego, do 50 g.

Okienko pocztowe – wydzielona część urzędu pocztowego, przez którą dokonywana jest obsługa klientów.

Paczka pocztowa – przesyłka rejestrowana zawierająca rzeczy, przyjęta przez operatora publicznego w celu przemieszczenia i doręczenia.

Paczkomat – system automatycznych skrytek pocztowych służący do nadawania i odbierania przesyłek. Urządzenia rozlokowane są w miejscach publicznych, często w najbliższej okolicy supermarketów, stacji benzynowych lub kampusów uniwersyteckich. Większość automatów jest dostępna 24 godziny na dobę.

Placówka pocztowa – jednostka organizacyjna operatora pocztowego lub agenta pocztowego, w której można zawrzeć umowę oświadczenie usługi pocztowej lub która doręcza adresatom przesyłki pocztowe lub kwoty pieniężne określone w przekazach pocztowych, albo inne wyodrębnione i oznaczone przez operatora pocztowego miejsce, w którym można zawrzeć umowę o świadczenie usługi pocztowej lub odebrać przesyłkę pocztową lub kwotę pieniężną określoną w przekazie pocztowym.

Poczta balonowa – jeden z rodzajów poczty powietrznej. Transport przesyłek pocztowych odbywa się za pomocą wolnych balonów. Przesyłki z miejsca lądowania balonu dostarcza się do najbliższego urzędu pocztowego, skąd są one następnie wysyłane do adresatów.

Poczta gołębia – przekazywanie wiadomości za pomocą gołębi pocztowych.

Poczta konna – system dostarczania przesyłek pocztowych przy użyciu kurierów poruszających się konno.

Poczta Lotnicza – poczta przetransportowana samolotem. Przeważnie dochodzi o wiele szybciej od poczty naziemnej i jej nadanie jest droższe. Poczta lotnicza może być jedynym wyjściem w niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli chodzi o wyspy i inne kontynenty. Transport takiego listu statkiem wodnym trwałby niekiedy tygodnie.

Poczta pneumatyczna – system przesyłania listów, dokumentów i różnych przedmiotów za pomocą rur poprzez wykorzystanie sprężonego powietrza.

Poczta polowa – poczta, najczęściej wojskowa, zapewniająca w czasie wojny jednostkom wojskowym i żołnierzom wymianę korespondencji z przełożonym, ludnością cywilną i między żołnierzami. W warunkach konspiracji to poczta działająca poza oficjalnym obiegiem pocztowym. Poczta polowa jest także organizowana na zlotach i obozach harcerskich.

Poczta Polska w Wolnym Mieście Gdańsku – urząd Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, działający w latach 1920–1939.

Poczta rakietowa – rodzaj poczty powietrznej, polegający na transporcie przesyłek pocztowych za pomocą rakiet. Poczta rakietowa nie weszła do powszechnego użytku, pozostając w fazie eksperymentów.

Pony Express – szybka poczta konna działająca na obszarze Wielkich Równin i Gór Skalistych, na odcinku od St. Joseph w Missouri do Sacramento w Kalifornii, w okresie od kwietnia 1860 do października 1861 roku. Była to najbardziej bezpośrednia i najprostsza droga łączności z Zachodem przed wprowadzeniem łączności telegraficznej. Miała ogromne znaczenie, bowiem ściśle wiązała Kalifornię z Unią tuż przed wybuchem wojny secesyjnej.

Postcrossing – hobby i serwis społecznościowy, który umożliwia jego zarejestrowanym członkom wysyłanie i otrzymywanie pocztówek z całego świata. Strona internetowa redagowana jest w języku angielskim. Z reguły pocztówki również wypisywane są po angielsku, chyba że odbiorca zadeklarował znajomość innego języka, który zna także nadawca. Projekt zakłada, że za każdą wysłaną i zarejestrowaną kartkę użytkownik otrzymuje kartkę od kogoś innego.

Praska poczta pneumatyczna – ostatni zachowany miejski system poczty pneumatycznej. Składa się z sieci metalowych rur znajdujących się pod centrum Pragi, mających łącznie 55 km długości. Rozpoczęła działanie w 1889 roku i była używana przez banki, instytucje rządowe oraz media do sierpnia 2002, kiedy to system uszkodziła powódź. Dotychczasowy właściciel Telefónica O2 Czech Republic nie był zainteresowany remontem sieci. W 2012 roku system zakupiony został przez przedsiębiorstwo Wind.com. Celem nowego właściciela jest przywrócenie do ruchu niektórych tras i udostępnienie ich do użytku dla turystów i szkół. Jako pierwsza ma zostać reaktywowana trasa z Poczty Głównej na zamek.

Przesyłka pocztowa – rzecz opatrzona oznaczeniem adresata i adresem, przedłożona do przyjęcia lub przyjęta przez operatora pocztowego w celu przemieszczenia i doręczenia adresatowi.

Skrytka pocztowa – skrzynka zainstalowana w placówce operatora pocztowego, służąca do odbierania korespondencji. Jest udostępniana w wybranych placówkach i zamykana przez adresata na klucz. Można przez nią odbierać zwykłe przesyłki listowe oraz zawiadomienia o nadejściu przesyłek rejestrowanych i przekazów pocztowych (awiza).

Skrzynka na listy, oddawcza skrzynka pocztowa – skrzynka umożliwiająca adresatowi odbieranie kierowanych do niego przesyłek pocztowych.

Skrzynka pocztowa, nadawcza skrzynka pocztowa – zamykane pudło, najczęściej o kształcie zbliżonym do prostopadłościanu, choć poczty niektórych krajów używają także innych konstrukcji – obecnie najczęściej wykonane ze stali w celu zapobieżenia wandalizmom i kradzieży, w którego górnej części jednego lub dwóch boków umieszczone są szczeliny umożliwiające wrzucanie do środka listów i kartek pocztowych. Skrzynki takie są przez pracowników poczty regularnie opróżniane z wrzuconych do nich przesyłek, które następnie przewożone są do pocztowych sortowni i dalej do adresatów.

Światowy Związek Pocztowy lub Powszechny Związek Pocztowy – organizacja wyspecjalizowana ONZ, z siedzibą w stolicy Szwajcarii – Bernie.

Franz von Taxis – włoski kurier, założyciel pierwszego systemu pocztowego w Europie.

Telegram – tekst przesłany początkowo przez telegraf, później przez dalekopis, współcześnie przez telefon, faks, e-mail lub SMS. Usługę wysyłania telegramów świadczyły placówki pocztowe. Kiedyś telegram był przesyłany w postaci teleksu za pomocą dalekopisu. W placówkach pocztowych nieposiadających dalekopisu, telegram był przekazywany do urzędu nadrzędnego telefonicznie. Obecnie usługa jest świadczona głównie za pośrednictwem internetu, a jej dostępność jest różna w różnych państwach.

Trakt pocztowy – wybrane połączenie drogowe, po którym odbywał się zorganizowany transport osób oraz przesyłek pocztowych. Aby móc używać dyliżansów i innych pojazdów konnych, drogi traktu pocztowego musiały być utwardzone. Przy traktach pocztowych ustawiano kamienie milowe wskazujące odległości pomiędzy stacjami pocztowymi.

Trąbka pocztowa – jedna z wielu innowacji wprowadzonych przez włoską rodzinę reprezentowaną przez Franza von Taxisa, twórców systemu pocztowego w Europie. Zbliżający się do stacji pocztowej kurier dął w trąbkę, dzięki czemu jego zmiennik mógł zawczasu przygotować się do przesyłki i szybciej wyruszać w drogę. Dziś trąbka jest symbolem urzędów pocztowych w wielu krajach, także w Polsce. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów trąbka pocztowa została wprowadzona pierwszymi reformami Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku.

United States Postal Service (USPS) – niezależna agencja Rządu Stanów Zjednoczonych, utworzona w 1971 r., jako "niezależna placówka władzy wykonawczej". Jest jedną z niewielu agencji, której upoważnienie wynika bezpośrednio z Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Faktycznie, powstała w 1775 r., jako United States Post Office (U.S.P.O.), w wyniku postanowień Drugiego Kongresu Kontynentalnego.

Wagon pocztowy – pojazd nietrakcyjny przeznaczony do przewozu przesyłek pocztowych, przewidziany do włączenia do składu stałego lub zmiennego, przeznaczonego do przewozu pasażerów. Wagon taki może posiadać kabinę maszynisty i wówczas nosi nazwę wagonu pocztowego sterowniczego.

Znaczek dopłaty pocztowej – znaczek używany jako potwierdzenie zapłaty całości lub brakującej części należnej opłaty pocztowej. Koszty dopłaty ponosi odbiorca przesyłki.