32 Podatki

Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań publicznych.

Bala – nazwa podatku płaconego rotacyjnie przez prowincje w sumeryjskim państwie III dynastii z Ur. Wraz z podatkiem gun mada, płaconym przez personel wojskowy z peryferiów państwa, podatek ten stanowił podstawę nowego systemu podatkowo-redystrybucyjnego wprowadzonego przez króla Szulgiego.

Banderola – prostokątna, papierowa opaska naklejana na opakowanie, świadcząca o tym, że towar jest oryginalny i nienaruszony. Banderole stosuje się również jako świadectwo zapłacenia przez producenta lub importera podatku akcyzowego. Wymiary banderoli i wzory nadruku zależą od rodzaju towaru i wysokości opłaconego podatku, a gatunek papieru i stosowana technika drukarska mają uniemożliwiać jej sfałszowanie. W niektórych państwach członkowskich UE znaki akcyzy przyjmują formę hologramów naklejanych na opakowania jednostkowe wyrobów akcyzowych czy formę e-banderol.

Bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP) – społeczno-polityczny model finansów publicznych zakładający, że każdy obywatel, niezależnie od swojej sytuacji materialnej, otrzymuje od państwa jednakową, określoną ustawowo, kwotę pieniędzy, za którą nie jest wymagane jakiekolwiek świadczenie wzajemne. Dochód ten, bez innych form zarobku czy pomocy społecznej, zapewniałby możliwość minimum egzystencji. Idea ta ma zapewnić każdemu członkowi społeczeństwa pieniężny udział w całkowitym dochodzie tego społeczeństwa, bez sprawdzania jego potrzeb. Dochód bezwarunkowy wskazuje się jako sposób rozwiązania problemów wynikających z robotyzacji.

Danina – świadczenie o charakterze przymusowym, funkcjonujące w starożytności oraz średniowieczu, uiszczane monarsze przez poddanych lub władcy silniejszemu przez władcę słabszego jako wyraz uznania jego zwierzchności. W przypadku chłopów zastąpiona przez pańszczyznę lub czynsz.

Dziesięcina – podatek religijny w judaizmie i chrześcijaństwie. Obowiązkowe świadczenie pieniężne lub rzeczowe w postaci dziesiątej części swojego dochodu na rzecz Kościoła, przeznaczone głównie na rzecz utrzymania duchowieństwa. Obecnie praktyka składania dziesięciny obecna jest tylko w niektórych Kościołach protestanckich, dziesięcinę płacą również mormoni.

Efekt Olivery-Tanziego – w ekonomii: zjawisko zmniejszenia dochodów państwa w czasie hiperinflacji spowodowane utratą wartości opłaconych podatków między czasem powstania zobowiązania a chwilą dotarcia ich do budżetu. Zjawisko nasilają celowe opóźnienia wpłat podatkowych przez podmioty gospodarcze, a zarazem coraz silniejsze naciski na przyspieszanie wypłat z budżetu, głównie na wydatki sektora rządowego. W rezultacie pogłębia to jeszcze bardziej deficyt budżetowy, co z kolei nasila inflację.

Fiscus Judaicus – urząd powołany do zbierania podatku od Żydów mieszkających w imperium rzymskim. Podatek był konsekwencją wojny żydowskiej (66–73) i wprowadzono go po zdobyciu Jerozolimy, dokonanym w roku 70.

Gun mada – nazwa jednego z podatków płaconych w sumeryjskim państwie III dynastii z Ur. Podatek ten płacony był w żywym inwentarzu przez personel wojskowy stacjonujący na peryferiach państwa. Chodziło tu przede wszystkim o podbite obszary leżące na wschód od rzeki Tygrys, gdzie władcy III dynastii z Ur utworzyli szereg osiedli wojskowych. Ściągany w formie podatku żywy inwentarz gromadzony był w mieście Drehem, gdzie następowała jego redystrybucja. Podatek gun mada wraz z podatkiem bala, płaconym przez prowincje państwa, stanowił podstawę systemu podatkowo-redystrybucyjnego wprowadzonego przez władców III dynastii z Ur.

Urząd podatkowy w USA – agencja rządowa USA zajmująca się ściąganiem podatków. Agencja ta podlega Departamentowi Skarbu Państwa.

Izba celna – jednostka administracyjna Służby Celnej, organ administracji publicznej podlegająca Ministrowi Finansów. Funkcjonowała do dnia 1 marca 2017 r. W jej miejsce utworzono urząd celno-skarbowy. Obsługiwała dyrektora izby celnej, w którego miejsce utworzono naczelnika urzędu celno-skarbowego.

Jaaropgaaf – holenderska karta podatkowa, wydawana jest przez pracodawcę po zakończeniu roku podatkowego, który w Holandii pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Zawiera dane o wysokości zarobków oraz sumie zapłaconych podatków.

Jasak – rodzaj daniny pobieranej dla Imperium Rosyjskiego w naturze od rdzennej ludności Syberii i Kamczatki.

Klin podatkowy – przesunięcie się krzywej popytu i podaży, wynikłe z wprowadzenia podatku na rynku produktu lub czynnika wytwórczego. Prowadzi do ustalenia się nowego punktu równowagi rynkowej, w którym ilość produktu lub czynnika jest mniejsza, a kupujący i sprzedający płacą różne ceny.

Krzywa Laffera – koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania dochodów a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w połowie lat 70. XX wieku (1974) przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera; jest często używana jako argument za zmniejszeniem podatków.

Lohnsteuerkarte – niemiecka karta podatkowa, która poświadcza całkowite zarobki oraz zapłacone podatki w przeciągu roku podatkowego w Niemczech. Wystawiana jest przez pracodawcę.

Myto – opłata pobierana za przejazd drogą, autostradą, mostem, tunelem itp. Może być pobierana jako podatek centralny bądź lokalny lub też przez prywatnego właściciela obiektu.

Opodatkowanie jako forma niewolnictwa – koncepcja głosząca, że opodatkowanie jest wynikiem pozbawienia wolności społeczeństwa i ludzie są zmuszeni do pracy na rzecz rządu oraz jego beneficjentów, a nie tylko dla własnych korzyści.

Podatek akcyzowy – podatek pośredni nakładany na niektóre wyroby konsumpcyjne.

Podatek basenowy – popularna nazwa podatku płaconego od rynkowej wartości dóbr luksusowych znajdujących się przy nieruchomości.

Podatek dochodowy od osób fizycznych, PIT – podatek bezpośredni obejmujący dochody uzyskiwane przez osoby fizyczne.

Podatek leśny – podatek bezpośredni płacony w gminach. Pod wieloma względami jest zbliżony do podatku rolnego.

Podatek od nieruchomości – podatek, w którym przedmiotem opodatkowania są stany faktyczne lub prawne, od których zaistnienia ustawodawca uzależnia powstanie obowiązku podatkowego, a w szczególności posiadanie nieruchomości.

Podatek od towarów i usług (PTU) – podatek od wartości dodanej, podatek pośredni, pobierany na każdym kolejnym etapie obrotu towarami lub usługami, którego konstrukcja zakłada brak kaskadowego nakładania się podatku poprzez zastosowanie mechanizmu odliczenia podatku pobranego w poprzednich etapach obrotu.

Podatek okienny – podatek wprowadzony w 1696 w Wielkiej Brytanii i obowiązujący do roku 1851, którym obciążono właścicieli budynków. Podatek ten przewidywał opodatkowanie w zależności od liczby okien wychodzących na ulicę. Współczesne źródła wspominają o rozpowszechnionej praktyce zamurowywania otworów okiennych w celu unikania opodatkowania tym podatkiem.

Podatek pośredni – danina publiczna płacona w pieniądzu, przymusowa, bezzwrotna, niezwiązana, zasilająca budżet państwa. Do podatków pośrednich zaliczamy: podatek akcyzowy, VAT i podatek od gier losowych, cło. Nazwa „pośredni” wywodzi się od sposobu jego pobierania. Podatek ten płacony jest nie bezpośrednio w urzędzie skarbowym, tylko przy nabywaniu dobra lub usługi.

Przerzucanie podatku – zjawisko, które występuje gdy podmiot płacący podatek ma możliwość przerzucenia ciężaru tego podatku na osoby trzecie.

Szos – podstawowy podatek od majątku płacony przez mieszczan w dawnej Polsce na rzecz skarbu państwa.

Teoria optymalnego opodatkowania – dział ekonomii zajmujący się analizą i projektowaniem systemów podatkowych i transferowych, w kontekście maksymalizacji wybranej funkcji dobrobytu społecznego lub podobnego kryterium. Dobór kryterium jest kwestią normatywną i etyczną; często stosuje się podejścia utylitarne, choć nie jest to bezkrytycznie przyjmowany standard.

Trybutariusz - osoba (władca) płacąca trybut (daninę) innej osobie (władcy).

Znaczek paszportowy – podobny do znaczka pocztowego albo skarbowego dowód wniesienia stosownej opłaty, w tym wypadku opłaty paszportowej będącej rodzajem podatku, służącego do pokrycia kosztów wyprodukowania książeczki paszportowej oraz kosztów wystawienia paszportu.

Znaczek skarbowy – forma uiszczenia opłaty skarbowej za pomocą znaku przypominającego znaczek pocztowy.